Tư duy sáng tạo - Kỹ năng mềm không thể thiếu để thành công vượt bậc

Ngoài kiến thức chuyên môn, kỹ năng mềm là yếu tố không thể thiếu để thành công trong công việc và cuộc sống. Vậy kỹ năng mềm là gì? Lý do giải thích cho sự cần thiết của kỹ năng tư duy sáng tạo trong cuộc sống số ngày nay ra sao?

Thế kỷ 21 ghi lại những thay đổi trong bộ mặt của toàn thế giới, đặc biệt là sự xuất hiện và phát triển nhanh chóng của Internet và Công nghệ thông tin. Cuộc sống thay đổi chóng mặt yêu cầu mỗi người cần sở hữu nhiều kỹ năng mềm khác nhau. Theo bộ Luật Lao động Hoa Kỳ, hiện nay có 13 loại kỹ năng mềm khác nhau. Trong đó, kỹ năng mềm quan trọng nhất chính là năng lực tư duy sáng tạo. Cùng 123job.vn hiểu hơn về vấn đề này cũng như vai trò của kỹ năng mềm nhé! 

I. Tổng quan về kỹ năng tư duy sáng tạo

Một trong những lợi thế - khả năng đặc biệt của loài người so với các sinh vật khác trên trái đất nằm ở khả năng tư duy sáng tạo. Vậy tư duy sáng tạo là gì?

1. Tư duy sáng tạo là gì? 

Theo các nghiên cứu của những chuyên gia đầu ngành trên toàn thế giới, kỹ năng mềm tư duy sáng tạo là một năng lực cốt lõi tiền đề của não bộ, được xác định chất lượng đặc biệt của quá trình tâm lý liên quan đến trí nhớ, tư duy và cảm xúc của con người.

Quá trình này diễn ra như sau: não bộ tiếp nhận vấn đề, thông tin rồi phân tích, tạo thành hệ thống thông tin dẫn truyền trên noron thần kinh. Nhờ vậy, nhanh chóng tìm được phương án tốt nhất để giải quyết vấn đề. 

Kỹ năng mềm tư duy sáng tạo là gì?

2. Kỹ năng mềm là gì?

Một thuật ngữ khá quan trọng và phổ biến trong cuộc sống hiện nay là kỹ năng mềm. Vậy kỹ năng mềm là gì?

Kỹ năng sống, kỹ năng làm việc nhóm và kỹ năng phỏng vấn… là những ví dụ đặc trưng của kỹ năng mềm. Đây là cụm từ chỉ những khả năng liên quan đến việc sử dụng ngôn ngữ, hòa nhập xã hội và cách ứng xử, thái độ của một cá nhân. Kỹ năng mềm là một yếu tố quan trọng thể hiện năng lực của một người. 

Một số kỹ năng mềm quan trọng khác như kỹ năng giải quyết vấn đề, khả năng làm việc nhóm, kỹ năng giao tiếp hiệu quả, lãnh đạo, quản lý thời gian… Thông thường, không có sự đánh giá chính xác về mức độ thành thạo kỹ năng mềm của một người. Trong công việc và cuộc sống, thang đo mức 5 thường được sử dụng để lượng hóa kỹ năng mềm của một cá nhân.  

Kỹ năng mềm là gì, vai trò của kỹ năng mềm hiện nay đóng vai trò trong cuộc sống như thế nào? 

II. Tầm quan trọng của kỹ năng mềm và năng lực tư duy sáng tạo

Ngày nay, chúng ta không thể phủ nhận vai trò của kỹ năng mềm. Những người có năng lực xử lý vấn đề và hội tụ nhiều kỹ năng mềm thường nhanh chóng thành công trong công việc và cuộc sống. Nhờ vậy, sớm đạt được các mục tiêu nghề nghiệp hơn. 

Kỹ năng mềm là gì cùng vai trò của kỹ năng mềm là gì?

Một trong những kỹ năng mềm không thể thiếu được là năng lực tư duy sáng tạo. Một châm ngôn nổi tiếng có nói: “Sáng tạo là con đường ngắn nhất và nhanh nhất dẫn đến thành công”. Điều này nhằm thể hiện vai trò của tư duy sáng tạo.  

Một số vai trò khác của tư duy sáng tạo - kỹ năng mềm quan trọng bậc nhất như:

• Tư duy sáng tạo giúp học sinh, sinh viên có thể học tập với hiệu quả cao và việc học trở nên đơn giản hơn. 
• Người có tư duy sáng tạo thường được nhiều người quý mến và dễ dàng mở rộng mối quan hệ với mọi người.
• Tư duy sáng tạo nhạy bén giúp nắm bắt tốt các cơ hội học tập và làm việc 
• Khi có tư duy sáng tạo, bạn có thể đơn giản hóa mọi việc trong cuộc sống, không bị áp lực và “quẩn quanh” trong các lối mòn của cuộc sống. 

III. Rào cản đối với tư duy sáng tạo

Sớm nhận biết được vai trò tư duy sáng tạo giúp mọi người có kế hoạch rèn luyện và phát triển từ sớm. Tuy nhiên, tình trạng gặp phải các rào cản đối với tư duy sáng tạo còn khá phổ biến. 

1. Lối tư duy cũ

Lối mòn tư duy bắt nguồn từ những định kiến trong xã hội. Đó là những suy nghĩ, quan điểm của phần đông mọi người. Những định kiến này ít nhiều ảnh hưởng đến khả năng nhìn nhận vấn đề của bạn. Bên cạnh đó, chúng sẽ ngăn cản quá trình thay đổi và tiến bộ. Từ đó, tạo ra sức ì cho bản thân. 

2. Dựa vào kinh nghiệm

Một trong những yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của năng lực tư duy sáng tạo chính là ở kinh nghiệm của mỗi cá nhân. Khi tin tưởng về một cách giải quyết nào đó, mọi người có xu hướng không suy nghĩ tìm phương án tối ưu nhất. Mà thường giải quyết theo cách cũ.

Điều này đã “giết” đi năng lực tư duy sáng tạo của bạn. Để giải quyết điều này, bạn nên nhìn nhận vấn đề theo cách tổng quát nhất, tránh các suy nghĩ hạn hẹp, phân tích, tìm tòi cách giải quyết tốt và tối ưu nhất.

3. Sợ thất bại

Sợ thất bại sẽ cản trở tư duy sáng tạo, điều này khiến một số người không dám thực hiện ý tưởng mà mình cho là tuyệt vời. Biểu hiện của người sợ thất bại thường là không dám thử, không tin vào bản thân và luôn có suy nghĩ mình không đủ năng lực để làm điều gì. 

4. Sợ bị chê cười

Mọi người thường quá quan tâm đến suy nghĩ của người khác với bản thân mình. Khi có một ý tưởng nào đó, bạn có xu hướng tham khảo suy nghĩ của người khác? Thậm chí sẵn sàng từ bỏ nếu như người khác tỏ ý phản đối? Đây chính là biểu hiện của việc sợ bị chê cười. Tâm lý này sẽ giết chết năng lực tư duy sáng tạo của bạn. Chúng ta cần sớm nhận ra điều này để điều chỉnh kịp thời. 

5. Không dám thử thách với những ý tưởng khác thường

Phần đông mọi người thường khá “lười”, không muốn “động não suy nghĩ” để tìm cách tối ưu các giải pháp hiệu quả nhất. 

Người có tư duy sáng tạo chính là người sẵn sàng vượt qua các rào cản cũ, thử thách bản thân với những ý tưởng mới lạ, hấp dẫn và có tiềm năng phát triển mạnh.

6. Chấp nhận sự sẵn có

Cảm giác an toàn chính là cảm xúc khiến mọi người làm theo những khuân mẫu trước đó. Họ ngại sáng tạo thêm một con đường mới. Ngoài ra, sự sẵn có từ những thế hệ trước khiến chúng ta ngại thay đổi, luôn trong trạng thái chấp dẫn sự sẵn có, từ đó giảm khả năng sáng tạo. 

IV. Các phương pháp tư duy sáng tạo - kỹ năng mềm quan trọng

Hiện nay có nhiều sơ đồ tư duy sáng tạo được các giáo sư hàng đầu và những người có chuyên môn nghiên cứu và phát triển. Dưới đây là 8 phương pháp nổi bật nhất. 

1. Phương pháp Đối tượng tiêu điểm

Sơ đồ tư duy sáng tạo đối tượng tiêu điểm được giáo sư Kunze phát triển vào những năm 1926 với tên gọi đầu tiên là phương pháp danh mục. Đặc trưng của tư duy sáng tạo này ở việc cải tiến đối tượng nghiên cứu bằng cách chuyển giao chức năng. 

2. Phương pháp Tư duy hệ thống

Sơ đồ tư duy sáng tạo mang tên tư duy hệ thống được phát triển bằng việc nghiên cứu các phần riêng lẻ rồi đưa ra kết luận tổng thể. Nhờ đó, nhìn nhận rõ các vấn đề thuộc tính tương tác của hệ thống. Đây là sơ đồ tư duy mang lại hiệu quả cao, có thể giải quyết trọn vẹn hầu hết các yếu tố phức tạp và khó xử lý. 

3. Phương pháp Thử và Sai (Trial & Error)

Giống như trong toán học, phép thử được hiểu là mô hình sơ đồ tư duy sáng tạo “thử, sai và làm lại”. Đây là tiến trình thử các giả thuyết khác nhau đến khi tạo ra được kết quả đúng. 

4. Phương pháp Động não

Sơ đồ tư duy sáng tạo theo mô hình động não còn gọi là Brainstorming. Đưa ra các giả thuyết kích thích quá trình suy nghĩ, phân tích vấn đề của não bộ. Từ đó, đề xuất các ý tưởng giải quyết vấn đề. 

5. Phương pháp DOIT

Sơ đồ tư duy sáng tạo DOIT là viết tắt của 4 chữ cái đầu của các từ:

• D = Define Problem (Xác định vấn đề). 
• O = Open Mind and Apply Creative Techniques: Mở rộng suy nghĩ sáng tạo và áp dụng các kỹ thuật sáng tạo.
• I = Identify the best Solution: Xác định hệ thống giải pháp sáng tạo.
• T = Transform: Tỷ lệ chuyển đổi

Như vật, DOIT có nghĩa là việc tìm hiểu kỹ càng về vấn đề, nhìn trực diện vào các tính huống xảy ra. Tiếp đó, đề xuất các giải pháp hiệu quả để thực hiện giải quyết vấn đề. 

6. Phương pháp 5W1H

Là sơ đồ tư duy sáng tạo phổ biến và có tình ứng dụng cao, 5W1H là các chữ cái viết tắt của các từ như: What, Where, When, Why, How.  (Cái gì, ở đâu, khi nào, tại sao và như thế nào).

Phương pháp 5W1H

7. Phương pháp Bản đồ tư duy

Mindmap là sơ đồ tư duy sáng tạo nổi tiếng nhất hiện nay. Đây là việc vận dụng khả năng ghi nhớ hình ảnh tốt của não bộ. Người trình bày sẽ vẽ dưới dạng các hình cây với màu sắc và hình ảnh đa dạng, để thể hiện sự liên kết giữa các chi tiết.

8. Phương pháp sáu chiếc mũ tư duy

Khả năng tư duy sáng tạo sẽ vô cùng hiệu quả bởi mô hình 6 chiếc mũ tư duy. Cách làm này đi sâu phân tích các yếu tố, giải quyết tốt các khía cạnh của vấn đề. 6 chiếc mũ với màu sắc khác nhau thể hiện:

• Mũ trắng: Đánh giá vấn đề trên phương diện khách quan, phân tích trên các thông tin, bằng chứng thu thập được. 
• Mũ đen: Màu đen là đại diện của hình ảnh đêm tối, người đội chiếc mũ đen cần liên tưởng đến các điểm hạn chế của vấn đề, các khía cạnh bất lợi… 
• Mũ màu vàng: Hình ảnh ánh nắng mặt trời, sự lạc quan thể hiện tư duy sáng tạo tích cực, vui vẻ. 
• Mũ xanh lá cây: đại diện cho sự sinh sôi, nảy nở; cách giải quyết vấn đề theo sự sáng tạo cao.
• Mũ đỏ: hình ảnh ngọn lửa tư duy rực cháy, thể hiện sự sáng tạo dựa trên cảm xúc của cá nhân. 
• Mũ màu xanh dương: đây là đại diện hình ảnh của bầu trời, người đóng vai trò chủ chốt đưa ra quyết định thống nhất vấn đề. Mục tiêu của người đội trưởng cần làm:
  • Xác định mục tiêu cần thảo luận
  • Tập hợp các ý kiến của 5 người còn lại (5 người với 5 màu sắc mũ khác nhau).

Phương pháp 6 chiếc mũ tư duy giúp quá trình phân tích vấn đề được triển khai ở nhiều góc độ khác nhau. Nhờ vậy, kết quả đưa ra thống nhất, chặt chẽ và hợp lý. 

V. Rèn luyện tư duy sáng tạo

Một trong những vấn đề được mọi người quan tâm là làm thế nào để rèn luyện được tư duy sáng tạo. Dưới đây là hai cách hiệu quả nhất:

1. Kích thích tư duy sáng tạo

Để kích thích tư duy sáng tạo, chúng ta cần rèn luyện trong cuộc sống hàng ngày từ những thói quen nhỏ nhất:

* Tin tưởng bản thân có khả năng sáng tạo

Hãy đọc thêm một số cuốn sách về tư duy sáng tạo để thấy rằng sáng tạo không phải là một điều gì đó quá to lớn. Đôi khi điều này còn đến từ những thứ giản đơn trong cuộc sống. 

* Nắm bắt các xu hướng ý tưởng

Ý tưởng có thể đến mất kỳ lúc nào như khi rửa bát, lúc ăn cơm, đang đi làm hay thậm chí đi cafe với bạn bè. Do đó, hãy luôn mang theo bên mình một cuốn sổ nhỏ và một cây bút để kịp thời theo đuổi các ý tưởng tốt nhất.

* Đa dạng hóa phương án giải pháp

Khi có vấn đề phát sinh, bạn nên mở rộng quan điểm và suy nghĩ. Tránh bị các lối mòn tư duy vây quanh mình làm giảm khả năng sáng tạo. 

* Thay đổi môi trường

Thay đổi môi trường được coi là một cơ hội để con người thích nghi với những điều mới lạ. Nhờ đó, trở nên sáng tạo hơn. 

2. Trau dồi tư duy sáng tạo

Ý tưởng là tài nguyên vô hạn có thể khai thác được bất cứ lúc nào. Điều đó chỉ đúng khi chúng ta biết cách trau dồi tư duy và năng lực của bản thân. 

* Tăng cường khả năng tập trung

Tập trung sẽ giúp bạn nhanh giải quyết được vấn đề và nắm được điểm cốt yếu của các điều phát sinh. Rèn luyện khả năng tập trung sẽ giúp chúng ta sớm thành công hơn. Công việc và cuộc sống đòi hỏi cao điều này.

* Học thêm ngôn ngữ mới

Các hoạt động ngôn ngữ như nhớ từ vựng, cấu trúc ngữ pháp, cải thiện kỹ năng nghe, nói, đọc viết kích thích não bộ hình thành hệ thống noron thần kinh liên kết. Nhờ vậy chúng ta có thể tăng khả năng sáng tạo.

* Tư duy tích cực

Có nhiều điều tiêu cực có thể xảy đến với cuộc sống của chúng ta. Lúc này, bạn cần có sự nhìn nhận đúng đắn. Hãy cố gắng giữ thái độ tích cực nhất để có thể giải quyết được vấn đề.

* Tập luyện nâng cao sức khỏe

Các nghiên cứu của Mỹ chỉ ra sức khỏe là yếu tố giúp tăng cường khả năng sáng tạo và trau dồi tính sáng tạo ở trẻ em và người lớn. Bạn nên bồi bổ các dưỡng chất quan trọng và nạp đủ năng lượng hoạt động cho não bộ.

Kỹ năng mềm cùng các cách rèn luyện tư duy sáng tạo

VI. Kết luận

Kỹ năng mềm có thể đem đến nhiều điều kỳ diệu trong cuộc sống của chúng ta. Đặc biệt là năng lực tư duy sáng tạo. Ở bài viết này, 123job.vn đã đem đến các thông tin quan trọng cho người đọc như tư duy sáng tạo là gì, mô hình tư duy sáng tạo cùng vai trò của kỹ năng mềm hiện nay. Đặc biệt là cách rèn luyện sự sáng tạo ở mỗi người. Hy vọng bạn đã nhận được nhiều thông tin bổ ích.