Miễn dịch là gì? Những điều bạn chưa biết về hệ miễn dịch

Hệ miễn dịch là gì và tai sao chúng ta cần nó. ... Từ "miễn dịch" xuất phát từ tiếng Latin "immunitas". Miễn dịch được định nghĩa là sức đề kháng của cơ thể chống lại các bệnh khác nhau. Cùng 123job tìm hiểu trong bài viết này nhé.

Có thể ví hệ miễn dịch đó như một người anh hùng thầm lặng, bạn sẽ không cảm thấy về sự hiện diện của nó nhưng nếu nó đang ngừng hoạt động vì bị yếu đi hoặc sẽ không thể chống lại virus, vi khuẩn đặc biệt – rồi bạn sẽ bị bệnh. Vậy hệ miễn dịch là gì? Nguyên nhân đã gây ra suy yếu hệ miễn dịch và làm sao để có thể tăng cường hệ miễn dịch?

Hệ thống miễn dịch như lớp áo giáp bảo vệ cơ thể khỏi những vi khuẩn, virus, ký sinh trùng,… đang tìm cách để có thể xâm nhập đến cơ thể của chúng ta hằng ngày. Nhờ có hệ miễn dịch đó mà cơ thể phòng tránh được những về mầm mống gây bệnh và để được khỏe mạnh. Bài viết này sẽ đem đến nhiều những thông tin cần biết có liên quan đến “người anh hùng thầm lặng” này. Hãy cùng 123job theo dõi bài viết ngay dưới đây nhé!

I. Hệ miễn dịch là gì? 

Hệ miễn dịch là gì? 

1. Khái niệm về hệ thống miễn dịch là gì?

Hệ miễn dịch là gì? Hệ miễn dịch (tên Tiếng Anh là Immune System) là một hệ thống bảo vệ cơ thể vật chủ ra khỏi những “kẻ xâm lược” bên ngoài gồm có vi trùng (như vi khuẩn, vi rút và nấm) và có độc tố (hóa chất đều được tạo ra bởi vi khuẩn). Hệ thống miễn dịch sẽ có thể được kích hoạt bởi những thứ mà mỗi cơ thể không nhận ra, chúng được gọi đó là kháng nguyên. Ví dụ như về các kháng nguyên sẽ bao gồm có các protein ngay trên bề mặt của vi khuẩn, nấm và vi rút.

Hệ miễn dịch là gì? Hệ thống miễn dịch khi được tạo thành từ những cơ quan, mạng lưới tế bào và nhiều những loại protein khác nhau và đều hoạt động cùng nhau. Các tế bào của mỗi hệ miễn dịch sẽ nằm ở khắp nơi trên cơ thể và bao gồm:

• Amidan cổ họng (hay là Adenoids) 

• Tủy xương

• Hạch bạch huyết

• Mạch bạch huyết

• Màng nhầy ở dịch vị đặt trung của ruột

• Lách

• Tuyến ức

• Hạch hai bên cuống họng

• Da

• Niêm mạc mỏng ở bên trong mũi, họng và các bộ phận sinh dục

Có 2 phần chính của hệ miễn dịch: 

2. Hệ miễn dịch bẩm sinh 

Hệ thống miễn dịch bẩm sinh (tên tiếng anh gọi là native immunity system) là cơ chế miễn dịch tự nhiên đã được di truyền từ đời này sang đời khác nó giúp cơ thể luôn trong trạng thái sẵn sàng mỗi khi nhận diện và khi tấn công các vi sinh vật đang cố gắng để có thể xâm nhập và khi gây hại cho những vật chủ. Hệ thống miễn dịch này sẽ được tạo thành từ da, giác mạc của mắt và của màng nhầy nằm dọc theo như đường hô hấp, đường tiêu hóa và cả đường sinh dục. Tất cả sẽ đều tạo ra những rào cản vật lý để có thể giúp bảo vệ tới cơ thể con người, chống lại những vi trùng có hại, ký sinh trùng (như giun) hoặc tế bào (như ung thư). Hệ thống miễn dịch được hoạt động ngay từ khi chúng ta chào đời. Khi nhận ra đến một “kẻ xâm lược”, những tế bào của hệ thống bao quanh tác nhân gây hại này và sẽ giết nó ngay bên trong tế bào của hệ miễn dịch (được gọi là phagocytes).

3. Hệ miễn dịch thích ứng 

Hệ miễn dịch thích ứng (tên Tiếng Anh là adaptive immunity system) là cơ chế miễn dịch sản sinh ra những kháng thể để có thể chống lại các vi sinh vật gây mầm bệnh chỉ khi mỗi cơ thể tiếp xúc với vi khuẩn hoặc hóa chất đó. Đây còn gọi được là quá trình để tạo bộ nhớ miễn dịch, sẽ ghi nhớ kẻ thù trước đó và cũng sẽ kịp thời sản sinh ra những kháng thể để tiêu diệt được chúng. Hệ miễn dịch bẩm sinh và về những miễn dịch thích nghi (ứng) sẽ không hoạt động một cách riêng lẻ mà chúng phối hợp cùng nhau trong nhiệm vụ để bảo vệ cơ thể vật chủ.

Khi mỗi cơ thể tiếp xúc với những vi sinh vật gây bệnh, miễn dịch sẽ thích ứng sẽ sản sinh ra để có thể bảo vệ cơ thể. Những kháng thể này sẽ được phát triển bởi những tế bào gọi được là tế bào lympho B và cũng sẽ có thể mất vài ngày để kháng thể hình thành. Nhưng với sau lần tiếp xúc đầu tiên, hệ miễn dịch đó sẽ nhận ra được những kẻ xâm lược và để có thể thể phòng thủ chống lại nó. Bởi vì với những hệ thống miễn dịch sẽ không ngừng học hỏi và thích nghi, cơ thể chúng cũng có thể chống lại vi khuẩn hoặc virus và thay đổi theo thời gian. 

Xem thêm: Bác sĩ chuyên khoa 1 là gì? So sánh trình độ với bác sĩ chuyên khoa 2

II. Tầm quan trọng của hệ miễn dịch là gì?

Tầm quan trọng của hệ miễn dịch là gì 

Có vô vàn những mối nguy hại sức khỏe đến từ môi trường sống. Những loại như virus, vi trùng mà cơ thể chưa bao giờ gặp phải ở trước đây cũng có khả năng làm cho bạn bị bệnh chẳng hạn như về virus viêm phổi cấp covid-19. Một số virus đó sẽ chỉ làm cho bạn bị bệnh trong những lần đầu tiên tiếp xúc với chúng và nó bao gồm các bệnh như là thủy đậu, quai bị nhưng bạn sẽ không bị lại ngay sau khi đã trải qua căn bệnh này. Đó chính là nhờ có hệ thống miễn dịch đã ghi nhớ kẻ thù và nhanh chóng sẽ tiêu diệt được những kẻ gây rối này trong các lần gặp gỡ tiếp theo. 

Có thể ví hệ miễn dịch như một người anh hùng thầm lặng, bạn sẽ không cảm thấy được sự hiện diện của nó như cách mà những cơ quan nội tạng khác đang làm việc để duy trì hoạt động cho cơ thể. Nhưng nếu như nó ngừng hoạt động vì bị yếu đi hoặc không thể chống lại được những con virus đặc biệt, bạn sẽ bị bệnh.

Hệ miễn dịch cũng là một lực lượng “an ninh” trong cơ thể, nó sẽ theo dõi tất cả đến các bất thường và sẽ được tìm thấy và phản ứng kịp thời với những sự bất thường này. Theo như đó, bất kỳ về một vi sinh vật hay virus mới nào xuất hiện ngay trong cơ thể đều sẽ được xác định đó chính là kẻ thù và hệ miễn dịch và cũng sẽ đưa ra một “báo động” để có thể chọn ra những kháng thể phù hợp nhằm để tấn công kẻ lạ mặt đó. Hệ miễn dịch đó sẽ có thể nhận ra hàng triệu những kháng nguyên khác nhau kích thích để có thể đáp ứng được hệ miễn dịch trong cơ thể và sản xuất ra kháng thể. Nếu như hệ miễn dịch khỏe mạnh, nó sẽ có thể ngăn chặn được nhiều những căn bệnh từ cảm cúm cho đến  những căn bệnh ung thư nguy hiểm.

Khi rào chắn tự nhiên này bị suy giảm hệ miễn dịch thì sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn, virus và các loại độc tố tấn công và sẽ gây bệnh trên người. Dị ứng hoặc sẽ mẫn cảm với một số chất mà khi có nguyên nhân đến từ việc rối loạn hệ miễn dịch. Khi này, hệ miễn dịch cũng sẽ xác định được một số yếu tố không nguy hiểm như chẳng hạn protein của hải sản, hay các hạt phấn hoa, lông động vật,… đó sẽ là đối tượng nguy hiểm cần tiêu diệt.

Hệ miễn dịch sẽ sản xuất ra kháng thể chống lại nó (chất gây dị ứng) hoặc với một số phản ứng để có thể ngăn cho những chất này không thể xâm nhập được vào cơ thể chẳng hạn như hắt xì, ho,… Một số những bệnh lý khác sẽ có nguyên nhân đến từ rối loạn hệ miễn dịch và bao gồm có các bệnh tự miễn ( như lupus ban đỏ, thiếu máu, viêm khớp dạng thấp, bệnh nội tiết,…) hoặc về những bệnh suy giảm hệ miễn dịch (HIV-AIDS, SCID).

Như vậy, nếu như không có đến hệ thống miễn dịch, chúng ta sẽ không có cách nào chống lại được những thứ có hại xâm nhập vào cơ thể ngay từ bên ngoài hoặc những thay đổi có hại sẽ xảy ra bên trong cơ thể. Tóm lại, về nhiệm vụ chính của những hệ thống miễn dịch của cơ thể sẽ bao gồm:

• Để chống lại những vi trùng gây bệnh (mầm bệnh) như vi khuẩn, virus ký sinh trùng hoặc nấm và khi loại bỏ chúng khỏi cơ thể

• Nhận biết và sẽ vô hiệu hóa những chất có hại từ môi trường

• Chống lại được những thay đổi gây bệnh trong cơ thể, chẳng hạn như tế bào ung thư.

Xem thêm: Y tá - người hùng thầm lặng đứng sau mỗi thành công của nghề Y

III. Cơ chế hoạt động của hệ miễn dịch là gì?

Cơ chế hoạt động của hệ miễn dịch là gì  

Phản ứng miễn dịch của cơ thể sẽ diễn ra như sau: 

Bước 1: Tạo ra một hàng rào bảo vệ để có thể ngăn chặn đến các mầm bệnh và các kháng nguyên xâm nhập vào cơ thể

Bước 2: Nếu như chúng có thể vượt qua những hàng rào bảo vệ đó, hệ miễn dịch sẽ sản sinh ra các tế bào có bạch cầu cùng nhiều những protein khác nhau để có thể tấn công và để tiêu diệt đến các yếu tố không xác định đó trước khi với mỗi loại kháng nguyên của chúng có cơ hội phân chia tế bào và sẽ tấn công cơ thể

Bước 3: Trong những trường hợp thất bại vì kẻ thù quá mạnh và lạ, về hệ miễn dịch bẩm sinh sẽ tăng cường hệ miễn dịch đến những hoạt động để có thể kìm hãm và sẽ không cho các vi sinh vật đó có cơ hội phát triển. Đây cũng là lúc để hệ miễn dịch thích nghi và dần học hỏi lưu trữ thông tin về những mầm bệnh đó và cách chống lại nó. Sau đó, nếu như nó tiếp xúc với vi trùng một lần nữa, nó cũng sẽ nhận ra mầm bệnh ngay lập tức và cũng sẽ có thể bắt đầu chiến đấu nhanh hơn.   

Xem thêm: Điều dưỡng viên là gì? Kỹ năng cần có để trở thành điều dưỡng viên chuyên nghiệp

IV. Sự khác nhau giữa hệ miễn dịch bẩm sinh (tự nhiên) và hệ miễn dịch thích ứng

Sự khác nhau giữa hệ miễn dịch bẩm sinh (tự nhiên) và hệ miễn dịch thích ứng

Đối với hệ miễn dịch tự nhiên

Hệ miễn dịch tự nhiên hay bẩm sinh đó chính là hàng phòng thủ đầu tiên, có vai trò sẽ ngăn chặn không cho vi trùng xâm nhập được vào cơ thể. Thành phần của những hệ miễn dịch này bao gồm có da, các lớp dịch nhầy bao bọc đến những cơ quan giác quan như tai, mũi, hay những hàng rào hóa học như nước mắt, nước bọt, dịch vị trong dạ dày. Tuy nhiên, với hệ miễn dịch bẩm sinh thường chỉ sẽ có tác dụng nhất định đối với việc xâm nhập và việc lây lan của vi trùng. 

Khi cơ thể  đã vô tình tiếp xúc với các loại vi khuẩn, virus thông qua những vết thương hở,hay những giọt nước bắn ra từ việc hắt hơi, ho của người khác, bề mặt trên của da và các lớp chất nhầy sẽ tạo thành một hàng rào cơ học, không để cho vi trùng có thể xuyên qua. Các hàng rào hóa học như là axit, enzyme cũng sẽ tạo ra những chất gây kháng khuẩn, sẽ không cho phép những vi trùng khi bám vào cơ thể và chúng sẽ có thể bị tiêu diệt ngay sau đó. 

Đối với hệ miễn dịch thích ứng

Trong những khoảng thời gian từ bốn đến bảy ngày, nếu như về hệ miễn dịch bẩm sinh khi không thể tiêu diệt được những tác nhân gây hại, thì việc phản ứng miễn dịch thích ứng đó sẽ xảy ra. Điều này có nghĩa là hàng phòng thủ thích ứng sẽ cần mất nhiều thời gian hơn để có thể tìm ra được những tác nhân gây hại một cách chính xác nhất. Tuy nhiên, một khi cơ thể đã sản xuất kháng thể cho những mầm bệnh này thì chúng sẽ ghi nhớ và sẽ tái sử dụng cho những phản ứng miễn dịch sau đó.

Thành phần chủ yếu của hệ miễn dịch đó thích ứng bao gồm: 

Tế bào lympho T

Tế bào lympho T được sản xuất ngay trong tủy xương, sẽ thuộc nhóm khi các tế bào bạch cầu, chịu trách nhiệm để nhận diện, phá hủy, đào thải đến những tế bào bị nhiễm bệnh ra khỏi cơ thể. Khi với một mầm bệnh được tìm thấy, thì các tế bào lympho T sẽ được nhân lên một cách nhanh chóng và được phát triển thành các tế bào chuyên biệt, tạo ra được các phản ứng phòng thủ, tiêu diệt và sẽ loại bỏ tới các tác nhân ra khỏi cơ thể. 

Tế bào lympho B

Tế bào lympho B được xem đó như là trụ cột của hệ miễn dịch thích ứng vì khi chúng tạo ra các kháng thể chuyên biệt dưới những dạng protein hòa tan, dành riêng cho từng những tác nhân gây hại (kháng nguyên). Những kháng thể này sẽ đóng những vai trò khác nhau trong các phản ứng miễn dịch

• Immunoglobulin G (IgG):  đánh dấu vi khuẩn để cho các tế bào khác có thể nhận ra và có thể đối phó với chúng.

• Immunoglobulin M (IgM): chuyên gia tiêu diệt vi khuẩn.

• Immunoglobulin A (IgA): tập hợp được trong chất lỏng như nước mắt hay nước bọt, nơi mà nó bảo vệ các cổng vào cơ thể.

• Immunoglobulin E (IgE): giúp cho cơ thể  chống lại ký sinh trùng và  sẽ là nguyên nhân gây ra dị ứng.

• Immunoglobulin D (IgD): liên kết được với tế bào lympho B, giúp khởi động đến các phản ứng miễn dịch.

Các kháng thể sẽ không thể giết chết những kháng nguyên, mà thường do với những  tế bào khác như thực bào đảm nhận được công việc đó.

V. Hai bệnh lý liên quan đến hệ miễn dịch là gì?

Suy giảm hệ miễn dịch: Bệnh lý do rối loạn tới hệ miễn dịch gây ra, làm gián đoạn khả năng miễn dịch của cơ thể, hệ miễn dịch sẽ không thể bảo vệ bạn trước những tác nhân gây bệnh.

Bệnh tự miễn: bệnh tự miễn đó là bệnh miễn dịch bao gồm có bệnh celiac, tiểu đường loại 1, viêm khớp dạng thấp và bệnh Graves thường sẽ  xảy ra do hệ miễn dịch đã mất khả năng phân biệt được các kháng nguyên bên ngoài và tự kháng nguyên.

Xem thêm: Dược sĩ là ai? Công việc và kỹ năng cần có của người làm Dược sĩ

VI. Nguyên nhân gây suy giảm hệ miễn dịch là gì?

Nguyên nhân gây suy giảm hệ miễn dịch là gì 

1. Tuổi tác

Khi tuổi tác ngày càng cao, khả năng để đáp ứng miễn dịch của chúng ta sẽ càng giảm, điều này góp phần gây ra nhiều những căn bệnh nhiễm trùng và có nguy cơ gây nên ung thư. Không phủ nhận được rằng vẫn có một số người già đi một cách khỏe mạnh nhưng kết luận của nhiều những nghiên cứu cho thấy so với những người trẻ tuổi, những người cao tuổi có nguy cơ mắc về các bệnh truyền nhiễm cao hơn và thậm chí đó sẽ là có nhiều khả năng tử vong một khi đã bị mắc bệnh.

Nhiễm trùng hô hấp cấp (chẳng hạn như dịch Covid-19), cảm cúm và đặc biệt đó chính là viêm phổi là nguyên nhân hàng đầu sẽ gây tử vong ở những người trên 65 tuổi trên toàn cả thế giới. Không ai sẽ biết chắc chắn tại sao với điều này xảy ra nhưng với một số nhà khoa học lại nhận thấy rằng nguy cơ gia tăng bệnh tật ở người già tương quan với những sự sụt giảm các tế bào T, có thể đó là do tuyến ức bị teo theo tuổi tác và sẽ tạo ra ít tế bào T hơn.

2. Chế độ ăn uống

Giống như bất kỳ một lực lượng chiến đấu nào “có thực mới vực được đạo”, các chiến bình của những hệ miễn dịch cũng cần được nuôi dưỡng thường xuyên nhờ có chế độ ăn uống lành mạnh. Các nhà khoa học từ lâu cũng đã nhận ra rằng những người suy dinh dưỡng thường dễ bị mắc các bệnh truyền nhiễm hơn.

Bên cạnh đó, với sự thiếu hụt các vi chất dinh dưỡng khác nhau – ví dụ như kẽm, selen, sắt, đồng, axit folic và vitamin A, B6, C và E – có thể sẽ khiến cho hệ miễn dịch bị suy yếu đi. Ngoài ra, về những chế độ ăn uống kém lành mạnh bằng các loại thức ăn nhanh, bia rượu, thuốc lá,… cũng sẽ gây tổn thương lớn đến cho các cơ quan nội tạng và sẽ khiến cơ thể chịu nhiều những áp lực trong việc đào thải độc tố. Tất cả sẽ đều khiến cho hệ miễn dịch bị ảnh hưởng và yếu đi .

3. Căng thẳng

Y học hiện đại đồng ý rằng có những mối liên hệ chặt chẽ giữa tâm trí và cơ thể. Một loạt bệnh bao gồm như đau dạ dày, nổi mề đay và thậm chí đó là bệnh tim, có liên quan đến những tác động của việc căng thẳng, đặc biệt là mỗi khi căng thẳng kéo dài. Các nghiên cứu đều phát hiện khi cơ thể căng thẳng, các tế bào kháng virus trong cơ thể sẽ bị suy giảm hệ miễn dịch và lượng hormone cortisol cao hơn. Cortisol là một hormone khiến khả năng đáp ứng tới miễn dịch bị ức chế làm cho thời gian phục hồi tổn thương sẽ bị chậm hơn.

4. Lười tập thể dục

Giống như những chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục sẽ có thể đóng góp cho sức khỏe tổng thể bao gồm đến một hệ miễn dịch khỏe mạnh. Tập thể dục thúc đẩy sự lưu thông máu tốt hơn, cho phép những tế bào và các chất của hệ miễn dịch di chuyển được tự do trong cơ thể và thực hiện công việc của chúng một cách hiệu quả hơn. Chính vì vậy, việc lười vận động không chỉ sẽ khiến chúng ta dễ béo phì mà nó còn dễ mắc các bệnh vặt hơn so với người hay thể thao thường xuyên.

5. Sử dụng thuốc điều trị bệnh 

Thuốc kháng sinh, thuốc corticoid, thuốc về hóa trị ung thư, thuốc để chống thải ghép,… là những loại thuốc gây tác động tiêu cực rất lớn đến mỗi hệ miễn dịch. Các loại này sẽ làm ức chế đến khả năng hoạt động của các tế bào miễn dịch cũng như sẽ khiến hệ miễn dịch phản ứng chậm mỗi khi có sự xâm nhập của tế bào lạ, từ đó cũng sẽ giảm đi khả năng chống lại quá trình viêm nhiễm đó. 

6. Ngủ không đủ giấc

Khi cơ thể ngủ, bộ não sẽ truyền đến tín hiệu để cơ thể bắt đầu phục hồi, sửa chữa những tổn thương bên trong cơ thể, đồng thời cũng sẽ sản sinh ra một số những chất giúp điều hòa lại tâm sinh lý, tăng cường hệ miễn dịch đến sức khỏe và những hệ miễn dịch. Nghiên cứu chỉ ra rằng khi với một người ngủ không đủ giấc, lượng tế bào Lympo T và bạch cầu Lympo B trong máu sẽ có xu hướng giảm. Đây chính là 2 tế bào quan trọng giúp bảo vệ phòng tuyến miễn dịch của cơ thể khỏi những sự xâm nhập và phân chia của các kháng nguyên lạ cũng như của các tế bào ung thư.  

Xem thêm: Tổng quan những công việc tiêu biểu trong nhóm ngành Y dược

VIII. Kết luận 

Tóm lại, vai trò của hệ thống miễn dịch là việc thực hiện những phản ứng nhanh và chuyên biệt nhằm bảo vệ cơ thể nhằm chống lại những mầm bệnh ngoại lai. Sức đề kháng của cơ thể đối với các đợt cảm cúm thông thường cho đến những bệnh lý nguy hiểm cho thấy rằng tầm quan trọng của hệ miễn dịch. Mặc dù các rối loạn này liên quan đến hệ miễn dịch và sức đề kháng thường sẽ rất khó ngăn chặn, con người vẫn có thể xây dựng được hệ miễn dịch của cơ thể mạnh mẽ hơn nhờ là vào lối sống khoa học và sự phối hợp thật chặt chẽ với bác sĩ nếu mắc bệnh.