Tự ái - một cảm xúc quen thuộc nhưng lại gây ra nhiều rắc rối cho chúng ta. Hãy cùng với 123job.vn tìm hiểu về bản chất của tự ái và cách để vượt qua nó thông qua bài viết phía dưới đây nhé.

1. Tự ái là như thế nào?

Tự ái là gì?  “Tự” có nghĩa là bản thân, trong khi “ái” theo nghĩa Hán Việt là yêu. Tự ái thể hiện việc yêu bản thân và đề cao cái tôi một cách thái quá. Hành vi này thường dẫn đến những phản ứng tiêu cực như cáu gắt, hờn dỗi và bực bội khi cảm thấy bị đối xử không tốt, bị coi thường hoặc đánh giá thấp. Những người mang tính cách tự ái thường có tâm lý đố kỵ, ganh ghét và mặc cảm với những người thành công hơn mình.

Tự ái xuất phát từ sự mặc cảm và xấu hổ về những khuyết điểm của bản thân, khiến họ không tin vào cách nhìn nhận của người khác về mình. Họ thường cảm thấy mình kém hơn so với người khác. Lối tư duy này dẫn đến việc họ đưa ra lý do biện hộ cho sự yếu kém của mình, thay vì cố gắng phấn đấu để đạt được thành công.

Trong nghiên cứu khoa học, hội chứng rối loạn nhân cách tự ái (NPD) được dùng để chỉ những người coi mình là trung tâm, nuôi dưỡng hình mẫu lý tưởng về bản thân và đề cao tầm quan trọng của mình đối với xã hội. Những người mắc NPD thường trở nên kiêu ngạo, thiếu đồng cảm và quá chú trọng vào nhu cầu được người khác ngưỡng mộ, dẫn đến những hành vi và thái độ cực đoan.

Tự ái là gì?

2. Nguyên nhân của tự ái là gì?

Nguyên nhân của sự tự ái có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau. Môi trường xã hội, gia đình, đồng nghiệp, và bạn bè cùng những trải nghiệm tiêu cực, tư duy phê phán và so sánh có thể khiến một người cảm thấy thiếu tự tin. Thêm vào đó, thói quen so sánh tiêu cực với người khác, trong khi lại đặt ra kỳ vọng quá cao cho bản thân, cũng là một nguyên nhân.

Đặc biệt, khi chúng ta sống và làm việc trong một môi trường áp lực từ truyền thông và mạng xã hội, với những hình ảnh về người hoàn hảo, chúng ta thường cảm thấy bất an vì không đủ tài giỏi, xinh đẹp hay giàu có. Tuy nhiên, tự ái là một phẩm chất tự nhiên của con người, và điều quan trọng là cách chúng ta nhận biết nguyên nhân và học các học cách đối mặt với cảm xúc tiêu cực này.

3. Các dấu hiệu đáng báo động của người có tính tự ái cao

Người có tính tự ái cao thường coi mình là trung tâm, là duy nhất

Người có tính tự ái thường đề cao bản thân quá mức và muốn trở thành tâm điểm chú ý trong mọi khía cạnh. Họ mong muốn mọi người phải chú ý đến những điều đặc biệt của mình. Khát khao khẳng định “quyền lực” khiến những người này cảm thấy hụt hẫng và bất công nếu không được đối xử đặc biệt như họ mong đợi.

Người có tính tự ái cao thường rất ảo tưởng về đặc điểm của bản thân

Những người có tính tự ái cao thường xem mình là đặc biệt và tin rằng mọi điều họ muốn đều có thể đạt được. Họ nghĩ rằng mọi người xung quanh sẽ tự động tuân theo mong muốn và sở thích của mình. Những lời khuyên hay góp ý từ người khác, dù chân thành và mang tính xây dựng, cũng bị coi là hạ thấp và coi thường họ.

Người có tính tự ái cao thường thiếu đồng cảm

Người tự ái không muốn đặt mình vào vị trí của người khác để hiểu những cảm xúc của họ. Họ không coi trọng những người xung quanh mà chỉ chú ý đến nhu cầu và lợi ích của bản thân. Thay vì đồng cảm, họ thường nâng cao bản thân và “đạp” người khác xuống.

Người có tính tự ái cao không có kỹ năng làm việc nhóm

Những người có tính tự ái cao thường bảo thủ và cố chấp, thiếu kỹ năng làm việc nhóm vì không muốn lắng nghe ý kiến của người khác. Trong nhiều trường hợp, họ không tham gia đóng góp ý kiến vì sợ bị bác bỏ; khi nhận được đánh giá về ý kiến cá nhân, họ có thể giận dỗi, hoặc không hài lòng khi người khác đưa ra quan điểm khác. Tính bảo thủ và hẹp hòi, cùng việc chỉ chú trọng vào ý kiến của bản thân mà không có tinh thần xây dựng nhóm, khiến mọi người không muốn làm việc chung.

Người có tính tự ái cao thường không chịu tiếp thu ý kiến của người khác

Những người có tính tự ái cao thường bảo thủ, khó chấp nhận sai lầm và không rút ra bài học cho bản thân. Họ có tư duy cho rằng mình luôn đúng và nghĩ rằng nếu thay đổi, người khác sẽ coi họ kém cỏi. Do đó, họ cố gắng chứng minh rằng mình đúng ngay từ đầu và tin rằng mọi người đã hiểu sai về khả năng của mình.

Người có tính tự ái cao thường lún sâu trong những dằn vặt, trách móc bản thân

Người có tính tự ái cao thường mang tâm trạng bất an, ngay cả khi đó chỉ là những câu nói đùa từ người khác. Những khoảnh khắc bình yên và thoải mái rất hiếm hoi đối với họ, vì lúc nào trong đầu cũng có những dằn vặt và trách móc bản thân. Họ không thể quên đi mà càng ngày càng lún sâu vào những suy nghĩ tiêu cực đó.

Các dấu hiệu đáng báo động của người có tính tự ái cao

4. Phân biệt tự trọng và tự ái

Trong khi tự ái thường mang tính tiêu cực, thì tự trọng lại là một phẩm chất quý giá của con người. Tự trọng là khả năng tự nhận thức và đánh giá giá trị bản thân, bao gồm cả những điểm mạnh và điểm yếu. Người có tự trọng thường giữ vững những giá trị tốt đẹp, và không ai có thể xâm phạm đến chúng, bất chấp hoàn cảnh thay đổi.

Tự trọng giúp chúng ta thoải mái chấp nhận khuyết điểm và sẵn sàng thay đổi để phát triển mà không cần so sánh với người khác. Một người có tự trọng cao thường biết cách bảo vệ phẩm giá và danh dự của mình khi đối mặt với thất bại và khó khăn trong cuộc sống.

5. Đối diện và vượt qua cảm thấy tự ái bằng cách nào?

Nhận thức về cảm giác tự ái: Đầu tiên, điều quan trọng là bạn cần nhận thức và chấp nhận rằng mình đang trải qua cảm giác tự ái. Việc này không chỉ giúp bạn nhận ra những cảm xúc tiêu cực mà bạn đang cảm thấy, mà còn mở ra con đường cho quá trình thay đổi bản thân. Khi bạn chấp nhận rằng mình đang tự ái, bạn sẽ không còn bị mắc kẹt trong những suy nghĩ tiêu cực mãi mãi, mà sẽ có cơ hội để tiến tới những suy nghĩ tích cực hơn.

Tìm hiểu nguyên nhân: Tiếp theo, việc tìm hiểu nguyên nhân gốc rễ của cảm giác tự ái là rất cần thiết. Khi bạn hiểu rõ lý do tại sao mình lại cảm thấy như vậy, bạn sẽ có thể xử lý và vượt qua nó một cách hiệu quả hơn. Sự hiểu biết này giúp bạn phát hiện ra những mẫu suy nghĩ tiêu cực hoặc những trải nghiệm trong quá khứ đã ảnh hưởng đến cảm xúc hiện tại của bạn.

Chấp nhận bản thân: Hãy học cách chấp nhận và yêu thương chính bản thân mình, ngay cả khi bạn đang trải qua những cảm xúc tiêu cực. Đây chính là thời điểm quan trọng mà bạn có thể thay đổi và trở nên mạnh mẽ hơn. Chấp nhận bản thân không có nghĩa là bạn không muốn phát triển, mà là việc bạn thừa nhận những khuyết điểm và giá trị của mình, từ đó tạo động lực để cải thiện.

Học cách tự đánh giá: Thay vì dựa vào ý kiến đánh giá và nhận xét từ người khác, hãy tự mình đánh giá bản thân dựa trên những thành tựu, nỗ lực và giá trị cá nhân mà bạn đã mang lại. Việc này không chỉ giúp bạn có cái nhìn công bằng hơn về bản thân mà còn giúp bạn mạnh dạn đối diện với những thách thức và nhìn nhận những thiếu sót. Bạn sẽ phát triển khả năng tự tin và tự lập hơn trong việc đưa ra quyết định.

Tập trung vào điểm mạnh: Hãy dành thời gian để tập trung phát triển những điểm mạnh và sở trường của bản thân. Việc này sẽ giúp bạn tăng cường lòng tự tin, tạo cảm giác thoải mái để đón nhận những tư tưởng mới và vượt qua cảm giác tự ái. Khi bạn biết mình giỏi ở đâu, bạn sẽ dễ dàng hơn trong việc xây dựng hình ảnh tích cực về bản thân.

Tránh so sánh với người khác: Thay vì so sánh bản thân với người khác, hãy tập trung vào sự phát triển cá nhân của chính mình. Mỗi người đều có những sứ mệnh và hành trình riêng, vì vậy hãy tôn trọng và tận hưởng con đường mà bạn đang đi. So sánh chỉ dẫn đến những cảm xúc tiêu cực và cản trở sự phát triển của bạn.

Suy nghĩ tích cực: Để có thể đưa ra những quyết định sáng suốt, bạn cần duy trì một thái độ sống tích cực. Đây chính là liều thuốc xoa dịu tinh thần hiệu quả, giúp bạn hướng tới những giá trị tốt đẹp hơn trong cuộc sống. Những suy nghĩ tích cực không chỉ cải thiện tâm trạng mà còn làm tăng khả năng phát triển bản thân.

Rèn luyện tính khiêm tốn: Bạn cần hạ thấp cái tôi để có thể nhìn nhận rõ ràng những điểm mạnh của người khác. Thay vì duy trì những cảm xúc ganh ghét hay đố kỵ, hãy rèn luyện đức tính khiêm tốn. Điều này sẽ giúp bạn dám đối mặt với những điểm yếu của bản thân, học hỏi từ người khác và tiếp thu những ý kiến đóng góp, từ đó trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình.

Tìm sự hỗ trợ: Nếu những cảm xúc tiêu cực ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống hàng ngày của bạn, đừng ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè hoặc chuyên gia tâm lý. Họ có thể giúp bạn giải quyết vấn đề một cách hiệu quả hơn và cung cấp những góc nhìn mới mẻ, hỗ trợ bạn trong quá trình vượt qua khó khăn.

Đối diện và vượt qua cảm thấy tự ái bằng cách nào?

6. Mách bạn mẹo làm việc với người hay tự ái

Lắng nghe và thấu hiểu: Để xây dựng mối quan hệ tốt đẹp, bạn cần lắng nghe người khác một cách chân thành và thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến cảm xúc cũng như suy nghĩ của họ. Đôi khi, việc chỉ cần có một người sẵn sàng lắng nghe và chia sẻ tâm tư có thể làm giảm bớt cảm giác tự ái mà họ đang phải đối mặt. Khi bạn dành thời gian để lắng nghe, bạn không chỉ giúp họ cảm thấy được thấu hiểu mà còn tạo ra một không gian an toàn để họ có thể bộc bạch những nỗi niềm của mình.

Khích lệ và tán thành: Việc khích lệ những người hay tự ái khi họ đạt được những thành tựu tích cực là rất quan trọng. Bạn nên tán thành những ý kiến sáng tạo của họ và khích lệ những nỗ lực cũng như sự cống hiến mà họ bỏ ra. Những lời động viên từ bạn sẽ giúp họ cảm thấy tự tin hơn và khích lệ họ tiếp tục phấn đấu. Chính sự công nhận này có thể làm giảm bớt những cảm giác tự ti và tăng cường lòng tự trọng của họ, từ đó giúp họ trở nên mạnh mẽ hơn.

Tránh chỉ trích và phê phán: Những người có xu hướng tự ái thường rất nhạy cảm với lời phê phán và chỉ trích, và họ dễ dàng cảm thấy bị tổn thương. Trong mọi tình huống, hãy cố gắng giữ bình tĩnh và giải quyết các vấn đề một cách từ tốn, nhẹ nhàng để không “chạm vào vảy ngược” của họ. Bạn có thể sử dụng cách tiếp cận tế nhị hơn, đưa ra những góp ý một cách xây dựng và khéo léo, nhằm tạo ra một môi trường tích cực để họ có thể tiếp thu mà không cảm thấy bị đe dọa hay chỉ trích. Điều này không chỉ giúp họ mở lòng hơn mà còn tạo ra sự gắn kết giữa hai bên.

Bài viết trên đây đã đề cập đến với các bạn về tự ái là như thế nào; biểu hiện của tự ái; đối diện và vượt qua cảm giác tự ái bằng cách nào và mách cho bạn mẹo làm việc với người hay tự ái, rất mong những chia sẻ trên sẽ hữu ích với các độc giả của 123job.vn. Hãy tiếp tục theo dõi 123job để đọc thêm nhiều bài Blogs khác nữa nhé. Chúc các bạn thành công!