Bí quyết sống thanh thản trong cả thời loạn lẫn thời bình là gì? Chủ nghĩa khắc kỷ (stoicism) có thể là thứ làm cuộc sống của bạn tốt lên đấy. Hãy cùng 123job tìm hiểu qua bài viết sau nhé.

Tôi rất vui vì được thấy bạn ở đây để tìm hiểu về chủ nghĩa khắc kỷ. Chủ nghĩa khắc kỷ là một bộ công cụ giúp chúng ta có thể định hướng suy nghĩ và hành động của mình mọi lúc trong một thế giới không thể đoán trước. Chúng ta không kiểm soát và không thể dựa vào các sự kiện bên ngoài, nhưng chúng ta có thể kiểm soát được tâm trí và lựa chọn hành vi của chính bản thân.

I. Chủ nghĩa khắc kỷ là gì? 

Chủ nghĩa khắc kỷ dạy chúng ta cách giữ bình tĩnh và lý trí dù cho có bất kể điều gì xảy ra. Nó giúp cho bạn hiểu, tập trung hết sức vào những gì bạn có thể kiểm soát, không lo lắng, hấp tấp và chấp nhận những gì bạn không thể kiểm soát.
Tất nhiên điều này chỉ là một phần nhỏ của chủ nghĩa khắc kỷ mà thôi. Nhưng để đơn giản hóa vấn đề chủ nghĩa khắc kỷ hơn thì các bạn có thể hiểu như trên. Và để có một cái nhìn sâu rộng hơn, các bạn hãy đọc tiếp về những nguyên tắc chính của chủ nghĩa khắc kỷ tiếp sau đây.

Chủ nghĩa khắc kỷ cho rằng để tiến tới hạnh phúc, chúng ta cần sống hòa hợp với bản chất con người và thế giới.

Chủ nghĩa khắc kỷ cho rằng để tiến tới hạnh phúc, chúng ta cần sống hòa hợp với bản chất con người và thế giới.

II. 10 Nguyên tắc của chủ nghĩa khắc kỷ

1. Sống tuân theo tự nhiên - Mục tiêu sống của chủ nghĩa khắc kỷ

Mục tiêu cuối cùng của cuộc sống này đã được tất cả các trường phái triết học cổ đại đồng ý rằng đó là Eudaimonia.
Mục tiêu của cuộc sống, Eudaimonia, có một chút khó khăn để dịch từ này. Hãy nghĩ về nó như là một hạnh phúc tối cao hoặc sự hoàn thành có thể đạt được trong cuộc đời của mỗi con người. Cuộc sống tốt đẹp, một cuộc sống hưng thịnh, cao cả và trôi chảy. Điều này có vẻ không hữu ích lắm và sẽ đưa chúng ta đến mối quan tâm chính của Triết học về chủ nghĩa khắc kỷ:

"Làm thế nào để con người có được cuộc sống tốt?"

Stoics (những người theo chủ nghĩa khắc kỷ) đã đưa ra nhiều chiến lược thiết thực để tiến tới cuộc sống tốt đẹp. Chúng ta sẽ xem xét đến các chiến lược và ý tưởng cụ thể ở trong các nguyên tắc tiếp theo. Đầu tiên, hãy cùng học cách Stoicism tóm tắt mục tiêu sống của họ:

Sống tuân theo tự nhiên.

Câu châm ngôn trừu tượng này là định nghĩa nổi tiếng nhất nói về mục tiêu của chủ nghĩa khắc kỷ trong cuộc sống. Các Stoics thường thể hiện triết học hay lý tưởng, mục tiêu chính của họ trong các tuyên bố ngắn như vậy và sử dụng chúng như một lời nhắc nhở hàng ngày. Sống tuân theo tự nhiên, đó là cách cư xử hợp lý như một con người thay vì như một con thú. Nói cách khác, chúng ta nên luôn luôn áp dụng khả năng tự nhiên của mình, đó là lý do trong tất cả các hành động của chúng ta.

Con người có nghĩa là áp dụng triết học lý trí và hành động như con người, không giống như động vật.

Nhưng điều này từ trước đến nay rất trừu tượng và khó nắm bắt. Vì vậy, để hiểu rõ hơn về lý do này, áp dụng lý do như thế nào trong thế giới thực, hãy cùng khám phá một câu châm ngôn khác mà Stoicism đã sử dụng để thể hiện mục tiêu sống của mình: sống phù hợp với đức hạnh. Điều này sẽ đưa chúng ta đến với nguyên tắc chủ nghĩa khắc kỷ Stoic tiếp theo.

Xem thêm: Trí tuệ cảm xúc: ý nghĩa của trí tuệ cảm xúc trong công việc và đời sống

2. Sống theo đức hạnh

Đạt được đức hạnh là tốt nhất.

Hãy để tôi giải thích. Ý nghĩa của chủ nghĩa khắc kỷ Stoicism về sự đức hạnh là đạt được xuất sắc hoặc hưng thịnh về bản chất con người, về lý trí của chúng ta. Về cơ bản, khi bạn sống theo đức hạnh, bạn đang sống một cuộc sống tốt.

Sự xuất sắc bậc nhất của con người này xảy ra trong các hình thức đức hạnh khác nhau của từng giai đoạn, hoặc đơn giản là, chúng ta có thể xuất sắc theo những cách khác nhau. Các chủ nghĩa khắc kỷ Stoics đã phân loại các hình thức đức tính khác nhau này theo bốn tiêu đề rộng, bốn đức tính chính:
- Trí tuệ hay thận trọng: Bao gồm sự cân nhắc tuyệt vời, phán đoán tốt, quan điểm, ý thức tốt.
- Công bằng và công lý: Bao gồm lòng tốt, lòng nhân từ, dịch vụ công cộng, giao dịch công bằng.
- Can đảm và Sức mạnh: Bao gồm sự dũng cảm, kiên trì, tính xác thực (trung thực), tự tin.
- Tự kỷ luật: Bao gồm sự ngăn nắp, tự chủ, tha thứ, khiêm tốn.

Bây giờ, khi bạn hành động theo những đức tính này, bạn đang tiến tới Cuộc sống tốt, hay Eudaimonia, mục tiêu cuối cùng của cuộc sống. Vì vậy, chìa khóa để sống một cuộc sống tốt, sau đó, là sự hoàn hảo của lý trí và sống theo đức hạnh.

Theo chủ nghĩa khắc kỷ, bạn chỉ có thể có đức hạnh nếu bạn thực hành tất cả các đức tính. Ví dụ, nếu bạn hành động can đảm suốt cả ngày và sau đó bị lãng phí vào ban đêm, bạn không thực sự có đức hạnh (vì bạn phá vỡ đức tính tự giác với tất cả các cuộc nhậu nhẹt).

Đối với các chủ nghĩa khắc kỷ Stoicism rõ ràng rằng đức hạnh phải là một phần thưởng của riêng mình nó. Bạn làm một cái gì đó bởi vì đó là điều đúng đắn để làm. Bạn phải hành động sao cho phù hợp với tự nhiên, với lý trí. Hành động theo đức hạnh là hành vi tự thưởng cho bản thân khi bạn đang dần tiến tới một Cuộc sống Tốt. Làm điều đúng là đủ, nó là bản chất tự nhiên của bạn và là những gì bạn cần làm.

3. Tập trung vào những gì bạn có thể kiểm soát, chấp nhận những gì bạn không thể

"Sử dụng tốt nhất những gì có trong khả năng của bạn. Một số điều còn tùy thuộc vào bản thân chúng ta và một số điều sẽ không phụ thuộc vào chúng ta." - Epictetus

Đây là nền tảng chính cho những lời dạy của Epictetus và lĩnh vực Triết học của chủ nghĩa khắc kỷ. Chúng ta phải phân biệt cẩn thận giữa những gì thuộc về chúng ta, hoặc trong khả năng của chúng ta và những gì không. Đó những lựa chọn tự nguyện của chúng ta, cụ thể là hành động và đánh giá của chúng ta, trong khi mọi thứ khác không nằm trong tầm kiểm soát của chúng ta.

Cơ thể của chúng ta là một ví dụ, nó không phụ thuộc vào chúng ta, hoặc ít nhất là không hoàn toàn. Vâng, tôi cũng vậy, tôi tin rằng có rất nhiều điều tôi có thể làm để có được một cơ thể khỏe mạnh và hấp dẫn. Nhưng điều này cũng chỉ có thể ở một mức độ nhất định mà thôi. Tôi có thể kiểm soát mọi hành động của mình và ăn uống với một chế độ ăn giàu chất béo lành mạnh, tập thể dục có hệ thống và di chuyển nhiều, nhưng tôi không thể kiểm soát được những thứ khác ví dụ như gen và các yếu tố bên ngoài khác như bệnh tật và những chấn thương.

Tôi chỉ kiểm soát được mọi hành động của chính mình và tôi phải chấp nhận mọi kết quả xảy ra với sự bình tĩnh. Tôi sẽ có được sự hài lòng và tự tin khi biết rằng tôi đang cố gắng hết mình và cố gắng đạt mọi thứ trong khả năng của mình để có thể đến nơi tôi muốn. Vì vậy, hoặc tôi có thể dễ dàng chấp nhận kết quả vì tôi biết tôi đã cố gắng hết sức, hoặc tôi có thể, vì tôi biết rằng tôi đã cố gắng hết sức.

Trong mắt tôi, đây là một sự củng cố niềm tin lớn. Bạn làm mọi thứ mà bạn có thể và mọi thứ nằm trong khả năng của bạn để đạt được mục tiêu của đời mình. Và sau đó bạn đi vào khoảnh khắc của sự thật một cách tự tin, bởi vì bạn đã làm hết sức mình. Nếu kết quả không thỏa mãn, bạn có thể chấp nhận nó một cách dễ dàng và nói, "À, tôi đã làm hết sức mình rồi."

Tôi tập trung cao độ vào những gì tôi có thể kiểm soát và chấp nhận những gì khi mà tôi không thể. Tôi chỉ cảm thấy mình cần phải bình tĩnh giải thích cho chính mình khi tôi biết rằng tôi đã không thể làm hết sức mình hoặc tôi đã không hành động đúng.

Khía cạnh hấp dẫn nhất của chủ nghĩa khắc kỷ là chúng ta luôn chịu trách nhiệm cho sự hưng thịnh của mình bởi vì tất cả những gì quan trọng nhất trong cuộc sống là tùy thuộc vào bản thân chúng ta.

Xem thêm: Áp lực cuộc sống đó là gì? Cách để có thể vượt qua được khó khăn trong cuộc sống

4. Phân biệt giữa tốt, xấu và những thứ vô tư trong chủ nghĩa khắc kỷ 

Những điều tốt đẹp trong chủ nghĩa khắc kỷ bao gồm đức tính như khôn ngoan, công bằng, can đảm và kỷ luật tự giác. Những điều xấu bao gồm các mặt đối lập của những đức tính này, cụ thể: bất công, hèn nhát và nuông chiều.

Những thứ vô tư bao gồm tất cả những thứ còn lại, nhưng chủ yếu là sự sống và cái chết, danh tiếng và tiếng xấu, niềm vui và nỗi đau, sự giàu có và nghèo đói, và sức khỏe và bệnh tật. Những thứ vô tư có thể được tóm tắt là sức khỏe, sự giàu có và danh tiếng.

Bây giờ, điều làm tôi ấn tượng nhất là sự vô tư của chủ nghĩa khắc kỷ Stoicism chính xác là những gì mà người bình thường ngày nay sẽ đánh giá theo 2 hướng là tốt hay xấu. Tuy nhiên, trong chủ nghĩa khắc kỷ, những điều vô tư đó không giúp ích cũng như không làm hại tới sự hưng thịnh của chúng ta giống như những sinh vật lý trí. Chúng không thực sự cần thiết để làm cho cuộc sống tốt đẹp.

Những thứ vô tư như sức khỏe, sự giàu có và danh tiếng hoàn toàn thờ ơ với cuộc sống tốt đẹp. Chúng chỉ đơn giản là không có giá trị nào quan trọng. Chúng không tốt hay xấu. Cho dù bạn giàu hay nghèo, khỏe hay ốm, điều đó không quan trọng đối với hạnh phúc cuối cùng của bạn. Do đó, chúng ta nên học cách vô tư với những thứ vô tư như vậy và học cách hài lòng với bất cứ thứ gì tự nhiên ban tặng cho chúng ta.

Sự vô tư ở đây không có nghĩa là lạnh lùng, bỏ mặc. Không quan tâm đến những thứ vô tư tức là không tạo ra được sự khác biệt giữa chúng nhưng để có được chúng như hiện tại thì lại yêu thương chúng như nhau.

Nhưng khỏe mạnh vẫn tốt hơn là bị bệnh, phải không?

Đúng. Mặc dù những thứ vô tư thực sự không thể là tốt, nhưng một số thứ vẫn có giá trị hơn những thứ khác và thích chúng hơn. Do đó, các chủ nghĩa khắc kỷ Stoics phân biệt sự ưu tiên giữa chúng.

Các chủ nghĩa khắc kỷ Stoics đã giải thích vấn đề theo cách khá logic. Những thứ vô tư tích cực như sức khỏe tốt, tình bạn, sự giàu có và ngoại hình đẹp được phân loại là những điều được ưa thích.

Mọi người sẽ luôn thích niềm vui hơn nỗi đau, sự giàu có hơn nghèo đói và sức khỏe tốt hơn bệnh tật. Vì vậy hãy tiếp tục thực hiện và tìm kiếm những điều đó. Miễn là nó không vi phạm tới các phạm trù đạo đức. Ví dụ, tình bạn là một sự vô tư được ưu tiên. Có nhiều bạn bè vẫn tốt đẹp hơn là chúng ta không có bạn bè. Tuy nhiên, khi đưa ra quyết định cho bạn của bạn hoặc cho đức hạnh, Stoics sẽ luôn chọn đức hạnh.

Một chủ nghĩa khắc kỷ Stoic thực sự sẽ không bỏ bê đức hạnh bằng cách nói dối để có thể cứu một người bạn. Công lý nặng hơn tình bạn, ít nhất là đối với Stoics. Vì vậy, bạn có gì không quan trọng mà cách bạn hành xử với cái bạn có mới quan trọng. Hành động của bạn là những gì được chính bạn kiểm soát. Giàu thì tốt hơn nghèo và khoẻ thì tốt hơn bệnh tật, nhưng điều quan trọng đối với người chủ nghĩa khắc kỷ Stoics là bạn làm gì với tình huống đã định.

5. Hãy hành động

Tôi có thể làm một cái gì đó lớn lao cho cuộc sống của tôi không?

Bởi vì hầu hết mọi thứ đều không nằm trong tầm kiểm soát của tôi và hiện tại thì tôi nên nhìn chúng với thái độ vô tư.

Tôi có thể nằm xuống, không làm gì và không quan tâm đến bất cứ điều gì không?

Không không.

Đây đơn giản là lý lẽ của kẻ lười biếng, và không có hiệu quả cho chủ nghĩa khắc kỷ Stoics. Sự kiện không được xác định xảy ra theo một cách cụ thể, bất kể bạn làm gì, mà cùng với những gì bạn làm. Như những gì tôi đã nói kết quả của các sự kiện vẫn thường phụ thuộc vào chính hành động của bạn. Bạn phải kiểm soát hành động của mình. Và chỉ cần nằm ngửa ra và không làm gì sẽ không đưa bạn đến với Cuộc sống tốt đẹp, và nó không giúp bạn trở thành một người tốt.

Mặc dù các chủ nghĩa khắc kỷ Stoics xem những thứ bên ngoài là vô tư, nhưng họ hoàn toàn không thờ ơ với hành động của mình. Vì người Stoics muốn sống phù hợp với đức hạnh để có được cuộc sống tốt hơn, họ đã phải cố gắng làm điều đúng đắn. Luôn luôn là như vậy.

Stoics là những người chuộng hành động.

Vâng, chủ nghĩa khắc kỷ là một triết lý sống rất thực tế. Đối với các chủ nghĩa khắc kỷ Stoics, nghĩ thôi là chưa đủ mà phải hành động để có cái mình muốn. Bạn phải có được một cuộc sống tốt bằng cách thực hiện các hành động sao cho đúng. Bạn không nên hài lòng với việc học những ý tưởng trừu tượng về cách sống một cuộc đời, nhưng bạn phải áp dụng mạnh mẽ những ý tưởng đó. Chỉ nói không thôi và kiến thức sẽ rẻ tiền và vô dụng nếu không được áp dụng. Nếu chúng ta không áp dụng những gì chúng ta học được, thì cuối cùng chúng ta sẽ làm điều ngược lại.

Xem thêm: 19 video truyền cảm hứng giúp bạn “vực dậy” tinh thần nhanh nhất

6. Thực hành bất hạnh

Tác dụng của vắc-xin là gì?

Nói một cách đơn giản: Vắc-xin chuẩn bị cho cơ thể bạn chống lại bệnh tật trước khi căn bệnh thực sự xảy ra với cơ thể bạn.

Các chủ nghĩa khắc kỷ Stoics đã sử dụng một công cụ tương tự như vậy cho tâm trí của họ. Theo một nghĩa nào đó, họ đã tự tiêm vắc-xin cho bất hạnh. Họ luôn chuẩn bị tinh thần sẵn cho những thứ xấu xảy ra. Đây là một lý do chính để nghiên cứu triết lý của chủ nghĩa khắc kỷ, để chuẩn bị cho các sự kiện xảy ra trong tương lai để có thể giữ bình tĩnh khi đối mặt với nghịch cảnh.

Những người chủ nghĩa khắc kỷ Stoics đã tự rèn luyện để luôn duy trì được  sự bình tĩnh và tự do khỏi những đau khổ về mặt cảm xúc mỗi khi đối mặt với những điều bất hạnh bằng cách đó là thường xuyên hình dung và chuẩn bị đối phó với chúng từ rất lâu.

Người khôn ngoan sẽ chuẩn bị tinh thần thật hoàn hảo. Không có gì có thể xảy ra mà họ không thấy trước. Họ thậm chí còn dự đoán được việc một con rồng thở ra lửa phá hủy chiếc xe của mình. Nó không có khả năng xảy ra, và có rất nhiều điều họ có thể làm về nó, nhưng họ sẽ chuẩn bị tinh thần và có thể có một kế hoạch dự phòng.

Hãy nhìn xem, dự đoán của chúng ta về những điều tồi tệ sẽ xảy ra không làm cho mọi thứ trở nên dễ dàng để chịu đựng. Nhưng nó giúp chúng ta không gục ngã mỗi khi những điều tồi tệ thực sự xảy ra. Chúng ta có thể đối mặt với nghịch cảnh bình tĩnh hơn nhiều, phân tích nó một cách hợp lý và quyết định hành động thông minh.

Tôi có thể muốn thoát khỏi sự tra tấn này, nhưng nếu đến mà lúc tôi phải chịu đựng điều đó, tôi sẽ muốn chịu đựng nó một cách can đảm với lòng dũng cảm và danh dự. Tôi không muốn bị rơi vào chiến tranh? Nhưng nếu chiến tranh xảy ra với tôi, tôi sẽ muốn mang theo những vết thương, sự đói khát và những nhu cầu thiết yếu khác của chiến tranh.

Tôi cũng không điên đến mức khao khát bệnh tật, nhưng nếu tôi phải chịu đựng bệnh tật, tôi sẽ không muốn làm gì nông nổi hay bất lương. Vấn đề không phải là mong muốn cho những nghịch cảnh này, mà vì đức tính làm cho nghịch cảnh có thể chịu đựng được.

Chúng ta phải luôn chuẩn bị cho khó khăn có thể xảy ra để chúng ta sẽ sẵn sàng đối mặt với nó thay vì bất ngờ về sự xuất hiện của nó. Và nó làm tôi nhớ như in thời gian khi bạn gái đầu tiên chia tay tôi. Tôi đã kiệt quệ. Tôi đã hoàn toàn bị nghiền nát và không có sức sống. Nếu tôi đã nghĩ điều đó xảy ra (và rất có thể), thì nó vẫn sẽ đau khổ, nhưng tôi đã chuẩn bị tốt hơn nhiều để đối phó với nó. Ý tưởng cho việc ngăn chặn nghịch cảnh chính là liên tục tưởng tượng ra các tình huống xấu nhất có thể xảy ra trước đó, để chúng không gây bất ngờ cho bạn, và bạn sẽ có thể bình tĩnh đối mặt với chúng và hành động theo đức hạnh.

III. Góc nhìn mạch lạc cho một thế giới rối ren 

Chủ nghĩa khắc kỷ khái quát cuộc sống chúng ta ra làm 3 phần:

  • Những gì ta có thể kiểm soát (hành động suy nghĩ của bản thân);

  • Những điều ta không thể kiểm soát (những yếu tố tự nhiên và hành động của người khác);

  • Những gì ta có thể kiểm soát một phần (những công việc có sự tham gia của người khác). 

Lời khuyên của stoicism là chúng ta hãy tập trung vào nhóm 1, phớt lờ nhóm 2, lên kế hoạch cho nhóm 3. Một triết lý quan trọng nữa của chủ nghĩa khắc kỷ là đừng cố kiểm soát những gì xảy đến với bạn trong tương lai gần, vì đơn giản là bạn không thể làm điều đó. Thay vào đó hãy kiểm soát phản ứng của mình thật bình tĩnh trước những sự việc đó.

Xem thêm: Thuyết gắn bó là gì? Vì sao cần nhận biết kiểu gắn bó của mình trong mối quan hệ

IV. Chủ động đối mặt khủng hoảng

Có rất nhiều người nổi tiếng từng áp dụng và ca ngợi lối sống của chủ nghĩa khắc kỷ. Nhưng nếu phải nhắc đến một tấm gương thực hành khắc kỷ tiêu biểu thì tôi muốn kể đến cựu thị trưởng Vancouver - Sam Sullivan. 

Sam liệt tứ chi sau một tai nạn trượt tuyết thảm khốc năm 19 tuổi. Vì tai nạn đó, ông đã phải lặn lội với căn bệnh trầm cảm và ý muốn tự sát trong suốt 6 năm. Mãi cho đến khi ông tìm thấy chủ nghĩa khắc kỷ và áp dụng vào nó. Từ đó, ông coi những khó khăn trong đời mình là cơ hội để rèn luyện bản thân. Ông bắt đầu liên lạc với chuyên gia để rèn luyện lại cơ thể và tập những cử động đơn giản. Và ông thay đổi tâm thái, từ một nạn nhân bị động đến một người chủ động tìm kiếm thành công.

V. Thay đổi cái nhìn về mất mát

Triết gia khắc kỷ Epictetus bị trộm lấy mất cái đèn kim loại trước nhà. Thay vì chửi mắng quát tên trộm, ông nhận thấy rằng mất một cái đèn không tổn hại quá nhiều đến ông, nhưng việc tên trộm thì đã phải đánh đổi phẩm cách con người cho việc trộm đồ. Vậy là hôm sau ông đi mua một cái đèn đất nung rẻ hơn, bỏ qua mọi chuyện. Câu chuyện kể trên chỉ là số ít trong hằng hà sa số ứng dụng của chủ nghĩa khắc kỷ trong đời sống hiện đại. Điểm mấu chốt của tư duy của chủ nghĩa khắc kỷ nằm ở cách nghĩ của bạn đối với những điều xảy ra hàng ngày. Để chuyển đổi lối tư duy thông thường sang tư duy khắc kỷ là cả một chặng đường. Nhưng nếu bạn có đủ nỗ lực thì tôi nghĩ bạn sẽ không cần tự hỏi làm thế nào để hạnh phúc nữa.

Xem thêm: 10 lợi ích tuyệt vời từ việc áp dụng những cách sống tối giản trong cuộc sống

VI. Kết luận

Điều gì xảy ra với mỗi chúng ta không quan trọng, mà quan trọng hơn là cách chúng ta đón nhận và phản ứng với sự việc đó như thế nào. Mục tiêu chính của bài viết này đó là trả lời cho câu hỏi chủ nghĩa khắc kỷ là gì? Và và cung cấp cho bạn một cái nhìn tổng quan hơn về chủ nghĩa khắc kỷ.