Thuyết gắn bó là gì? Vì sao cần nhận biết kiểu gắn bó của mình trong mối quan hệ

Các mối quan hệ phần lớn có thành công hay không có thể được giải thích thông qua những gì bạn học được từ các mối quan hệ thuở thơ ấu cũng như sau này. Dưới đây là khái niệm về thuyết gắn bó là gì, các bạn hãy cùng tìm hiểu cùng 123job nhé!

Nếu bạn đã từng lượn lờ trên các trang Internet để tìm kiếm một câu trả lời cho câu hỏi vì sao những mối quan hệ của bạn có vẻ như đều thất bại (và thất bại theo một cách tương tự như nhau), thì các bạn có thể sẽ tình cờ bắt gặp Thuyết gắn bó.

I. Thuyết gắn bó là gì?

Thuyết gắn bó đang là một lĩnh vực thuộc tâm lý học mô tả bản chất của sự gắn bó hay về mặt cảm xúc giữa người với người. Nó được bắt đầu từ thời thơ ấu, khi những đứa trẻ có đang sự gắn kết với cha mẹ chúng. Bản chất của sự gắn bó và cũng như là cách mà nó được vun đắp và quan tâm, nó sẽ ảnh hưởng lớn đến sự gắn bó giữa chúng ta cùng với người bạn đời của mình sau này.

Thuyết gắn bó đã xuất hiện từ những năm 1950, và từ đó họ mở đường cho một loạt các nghiên cứu đồ sộ. Hai nhà nghiên cứu có tên là Bowlby và Ainsworth đã nhận ra rằng, với việc nhu cầu của những đứa trẻ đã được đáp ứng bởi ba mẹ chúng (một sự việc có thể rất tự nhiên) đóng góp một phần to lớn trong “chiến lược gắn kết” của chúng ta xuyên suốt cuộc đời.

Hiểu bản thân thông qua thuyết gắn bó

Xu hướng thuyết gắn bó sẽ không nói lên tất cả mọi điều về các mối quan hệ của bạn, tuy nhiên nó có thể giải thích tại sao mối quan hệ của bạn lại thành công hoặc thất bại như vậy, tại sao các bạn lại bị cuốn hút bởi một kiểu người nào đó, và cũng như là bản chất của những vấn đề trong mối quan hệ mà các bạn phải đối mặt hết lần này cho đến lần khác.

 Xem thêm: Hiệu ứng Dunning Kruger là gì? Liệu bạn có mắc hiệu ứng này?

II. Những kiểu thuyết gắn bó

Theo những nhà tâm lý học, hiện tại có 4 kiểu chiến lược thuyết gắn bó mà người lớn cũng có thể có: an toàn, lo âu, né tránh hay lo âu – né tránh.

1. Kiểu gắn bó an toàn

Những người thuộc thuyết gắn bó này thường sẽ thoải mái khi thể hiện sự quan tâm và tình cảm của họ. Họ cũng thoải mái trong khi ở một mình và tự lập. Họ có khả năng tự quyết định sự ưu tiên cho những mối quan hệ của họ, và vạch ra các ranh giới rõ ràng cho những mối quan hệ rồi tuân thủ theo chúng.

Những người đang có chiến lược về thuyết gắn bó an toàn rõ ràng thì là những người bạn đời, thành viên ở trong gia đình và thậm chí là cả các người bạn tuyệt vời nhất. Họ có thể chấp nhận được việc bị từ chối và vượt qua những nỗi đau, tuy nhiên họ cũng có thể trung thành hay hy sinh khi bạn cần thiết. Họ tin tưởng những người họ gần gũi và bản thân họ cũng có thể là những người đáng tin cậy. Theo một nghiên cứu thì hơn 50% dân số đang thuộc kiểu thuyết gắn bó an toàn.

2. Kiểu gắn bó lo âu

Người thuộc kiểu thuyết gắn bó lo âu thường xuyên cảm thấy lo lắng và áp lực trong các mối quan hệ của họ. Họ cần một người bạn đời liên tục thể hiện sự trấn an cũng như tình yêu dành cho mình. Họ gặp rất nhiều khó khăn trong việc ở một mình hay độc thân; và thường dính vào các mối quan hệ không lành mạnh và có có thể mang tính bạo hành. Họ cũng có vấn đề trong việc khả năng tin tưởng người khác hoàn toàn, thậm chí là cả những người thân thiết đối với họ. Hành động của họ thường vô lý, thất thường hay có thể xúc động mạnh, và họ thường phàn nàn cho rằng những người khác giới thật sắt đá hay không có trái tim.

Đây chính là cô nàng đã gọi bạn 36 lần trong một đêm bởi vì lo lắng rằng tại sao bạn không gọi lại cho cô ấy. Hoặc là anh chàng bám theo bạn gái tới tận văn phòng chỉ để đảm bảo rằng cô ấy sẽ không lả lơi cùng với gã đàn ông nào khác trên đường đi. Trong nhóm này, phụ nữ thường có nhiều hơn là đàn ông.

3. Kiểu gắn bó né tránh

Người thuộc kiểu thuyết gắn bó né tránh này thì thường khá tự lập, tự định hướng bản thân và không thoải mái đối với sự thân mật. Họ sợ rằng những mối quan hệ ràng buộc và là những chuyên gia trong việc đưa ra những lời biện minh cho sự không thân mật đó. Họ thường xuyên phàn nàn về vấn đề cảm thấy “quá đông đúc” hoặc “ngộp thở” khi mọi người cố gắng ở lại gần họ. Trong mọi mối quan hệ, thì họ luôn chừa đường rút lui cho chính mình. Luôn luôn. Và họ thường sẽ xây dựng lối sống của bản thân theo cách né tránh sự ràng buộc hay quá nhiều sự thân mật.

Đây chính là người đàn ông làm việc 80 giờ trong một tuần và cảm thấy phiền toái khi người phụ nữ anh ta hẹn hò muốn gặp anh ta nhiều hơn 1 lần trong 1 tuần. Hay cô gái hẹn hò với hàng tá người đàn ông trong rất nhiều năm tuy nhiên lại nói rằng cô không muốn có “bất cứ điều gì nghiêm túc” và quả quyết chia tay trong khi cô đã chán ghét họ. Đàn ông sẽ thường thuộc kiểu người này nhiều hơn phụ nữ.

4. Kiểu lo âu – né tránh

Kiểu lo âu – né tránh: Kiểu lo âu – né tránh (đang còn được biết đến chính là “kiểu sợ sệt”) là tổng tập hợp những gì tồi tệ nhất của hai kiểu đã nói trên. Người lo âu – né tránh sẽ không chỉ có nỗi sợ riêng về sự ràng buộc trong sự thân mật, mà họ còn không thể tin tưởng hay mắng mỏ những người khác vì cố tới gần họ. Người lo âu – né tránh thường xuyên dành nhiều thời gian một mình và khốn khổ, hay ở trong các mối quan hệ bạo hành hay rối loạn về chức năng.

Theo nhiều nghiên cứu, chỉ có rất ít dân số sẽ thuộc kiểu lo âu– né tránh, và họ thường xuyên có vô vàn vấn đề về cảm xúc trong cuộc sống của chính mình.(Ví dụ, lạm dụng chất hay trầm cảm,…)

Cũng như hầu hết các mẫu hình tâm lý (psychological profiling) khác, những kiểu thuộc thuyết gắn bó này sẽ thường không đi một mình (monolithic) mà có bản chất không định hướng (scalar) và tương đối là độc lập. Ví dụ, theo như Amir Levie và Rachel Heller ở trong cuốn sách Attached [Sự gắn bó] thì tôi đạt 75% điểm gắn bó an toàn, 90% điểm gắn bó né tránh, và 10% chính là sự lo âu. Và tôi đoán rằng 3 đến 5 năm trước, tôi đã thuộc kiểu an toàn ít hơn và lo âu nhiều hơn, mặc dù là mức độ né tránh của tôi sẽ vẫn luôn gần như là tuyệt đối (bất cứ bạn gái nào của tôi cũng đều sẽ nói như vậy).

Mấu chốt ở đây chính là, các bạn có thể bộc lộ những xu hướng của nhiều kiểu thuyết gắn bó khác nhau tùy thuộc vào từng hoàn cảnh và đối với tần suất khác nhau. Mặc dù vậy, mỗi người sẽ thường có một kiểu thuyết gắn bó vượt trội hơn cả. Vì thế, người thuộc kiểu “an toàn” vẫn đang có những hành vi thuộc loại né tránh hoặc lo âu, và người thuộc kiểu “lo âu” đôi khi cũng có những hành vi thể hiện sự an toàn… Không có ai thuộc một kiểu hoàn toàn và cũng chẳng có ai sẽ không thuộc kiểu nào. Cả kiểu người thuộc lo âu và né tránh vẫn sẽ đạt một điểm số nhất định trên thang điểm về an toàn. Tuy nhiên người lo âu – né tránh thường sẽ ghi điểm cao ở trên thang điểm lo âu và né tránh, và có số điểm thấp trong thang điểm an toàn.

Xem thêm: Bệnh OCD là gì? Những lầm tưởng thường gặp về người bệnh OCD

III. Các kiểu gắn bó được hình thành như thế nào?

Như tôi đã nói, thì thuyết gắn bó của chúng ta trong khi trưởng thành thường hình thành từ các mối quan hệ với ba mẹ (hoặc là người chăm sóc) khi còn nhỏ. Khi còn là những đứa trẻ bất lực và đây là mối quan hệ đầu tiên và cũng là mối quan hệ quan trọng nhất trong cuộc sống của chúng ta, bởi vì vậy, nó tự nhiên hình thành nên một “bản thiết kế” cho những việc chúng ta nhìn nhận sau này như nào về mọi mối quan hệ khi lớn lên.

Những kiểu thuyết gắn bó mà bạn cần biết

Chúng ta sử dụng bản thiết kế về mối quan hệ này khi ở cuối độ tuổi thơ ấu và trong độ tuổi vị thành niên nhất định, đó chính là khi chúng ta bắt đầu có những mối quan hệ quan trọng khác nữa ngoài mối quan hệ với ba mẹ. Nhóm bạn đồng trang lứa đã bắt đầu có vai trò to lớn trong cuộc sống khi mà chúng ta tiếp tục hành trình mở rộng mối quan hệ đối với những người khác. Những trải nghiệm này còn tiếp tục ảnh hưởng tới các xu hướng về thuyết gắn bó của chúng ta khi chúng ta có mối quan hệ tình cảm lãng mạn và với những người khác giới, từ đó cũng ảnh hưởng lớn tới kiểu thuyết gắn bó của chúng ta.

Vì vậy, mặc dù các trải nghiệm đầu đời đối với ba mẹ sẽ có ảnh hưởng khá sâu sắc tới các mối quan hệ khác, tuy nhiên nó không phải yếu tố duy nhất và quyết định kiểu gắn bó (mặc dù là yếu tố rất lớn) và kiểu thuyết gắn bó của bạn cũng có thể thay đổi theo thời gian (sẽ đề cập ở phần sau của bài viết).

Mặc dù vậy, nhìn chung thì vơi với kiểu gắn bó an toàn được phát triển từ thời thơ ấu, khi mà nhu cầu của đứa trẻ được ba mẹ đang được đáp ứng đều đặn, đồng thời nó cũng nhận được đầy đủ tình yêu thương và quý mến. Chúng cảm nhận mình có đủ năng lực khi ở giữa những người bạn đang đồng trang lứa, tuy nhiên cũng thoải mái với những khuyết điểm của bản thân ở một mức độ nhất định nào đó. Chúng cũng thể hiện về những ranh giới lành mạnh, vững chắc; có thể nói ra các nhu cầu của mình trong các mối quan hệ; và không sợ rời khỏi một mối quan hệ xấu nếu bạn cảm thấy cần thiết.

Chiến lược thuyết gắn bó lo âu sẽ được xuất hiện từ thời thơ ấu ở những đứa trẻ không nhận được đầy đủ về tình yêu thương và sự chăm sóc. Chúng thường xuyên có cái nhìn tích cực về bạn bè, nhưng lại có cái nhìn khá tiêu cực về bản thân. Những mối quan hệ lãng mạn của họ sẽ thường bị lý tưởng hóa quá mức cần thiết và lòng tự tôn của họ phụ thuộc quá nhiều vào những mối quan hệ đang có này.

Chiến lược thuyết gắn bó né tránh sẽ được xuất hiện từ thời ấu thơ ở những đứa trẻ chỉ được đáp ứng về một vài nhu cầu trong khi phần lớn thì thời gian khác thì bị bỏ rơi (chẳng hạn cậu bé được cho ăn đều đặn, tuy nhiên không được ôm ấp đầy đủ). Họ thường có cái nhìn rất tiêu cực về người khác nhưng lại nhìn nhận tích cực về chính bản thân của mình. Họ chưa từng phụ thuộc quá nhiều vào những mối quan hệ tình cảm lãng mạn để có thể cảm nhận sự thân mật và cảm thấy rằng mình có thể không cần phải nhờ người khác hỗ trợ về mặt cảm xúc.

Kiểu gắn bó lo âu – né tránh thường được phát triển từ những thời thơ ấu có sự bạo hành hay thờ ơ vô cùng. Họ thường xuyên phải trải qua nhiều khó khăn khi gắn kết đối với bạn bè nhưng cũng chẳng thể làm được. Họ tìm kiếm cả sự thân mật lẫn sự độc lập trong những sự tương tác lãng mạn, đôi khi chính là mong đợi 2 điều đó cùng một lúc, và từ đó dẫn đến, như bạn cũng có thể hình dung được, những mối quan hệ hỗn loạn và rối loạn chức năng.

Xem thêm: Áp lực cuộc sống đó là gì? Cách để có thể vượt qua được khó khăn trong cuộc sống

IV. Vì sao cần nhận biết kiểu gắn bó của mình trong mối quan hệ 

Với việc thuyết gắn bó giúp cho con người có thể kết nối tình cảm sâu sắc và lâu dài hơn thì nó còn giúp cho bạn cảm thấy an toàn, hạnh phúc cũng như khỏe mạnh hơn về cả tinh thần lẫn thể chất. Nhưng không phải tất cả mọi người đều cũng đều có nhu cầu thuyết gắn bó giống nhau. 

Chẳng hạn, với kiểu gắn bó lo lắng sợ bị rơi hay cô đơn, còn với kiểu gắn bó né tránh thì sự căng thẳng với sự gần gũi và luôn luôn duy trì một khoảng cách nhất định đối với người yêu. Nếu hai người này đang ở trong cùng một mối quan hệ thì có khác biệt về nhu cầu thuyết gắn bó. Và không chắn là mối quan hệ của họ sẽ thất bại nhưng họ cũng cần rất nhiều sự nỗ lực để có thể hiểu nhau và hỗ trợ nửa kia nhiều nhất có thể

Bởi vậy, nhận biết được kiểu gắn bó nào của mình và của đối phương cũng chính là chìa khóa giúp các bạn cải thiện và giữ mối quan hệ lâu dài hơn đó. Bạn nhận ra được điểm mạnh hoặc các khía cạnh dễ tổn thương ở trong mối quan hệ. Bạn có thể xác định được nhu cầu cụ thể của mình và biết ai có hay không thể đáp ứng những nhu cầu này nhé

V. Kiểu thuyết gắn bó lo lắng và né tránh nên làm gì để cải thiện mối quan hệ

Nếu các bạn có kiểu gắn bó an toàn và thật tuyệt vời vì bạn cũng có thể hẹn hò và yêu bất cứ người thuộc kiểu gắn bò nào. Theo một bác sĩ tâm thần và nhà thần kinh học và thạc sĩ tâm lý học đến từ đại học Columbia, những người thuộc tuýp người thuộc thuyết gắn bó lo lắng hay né tránh thì có xu hướng dần dần sẽ chuyển sang kiểu gắn bó an toàn nếu ở trong một mối quan hệ hạnh phúc đối với người gắn bó an toàn 

Nếu bạn đang thuộc trong kiểu người gắn bó lo lắng hau né tránh, thì đừng thất vọng bởi vì bạn hoàn toàn có thể thay đổi điều này. Người gắn bó lo lắng sẽ có thể học được cách xây dựng hình ảnh của bản thân một cách tích cực, thiết lập những ranh giới lành mạnh. Điều quan trọng hơn chính là họ biết cách chọn người yêu, người bạn đời thích hợp cùng với nhu cầu thuyết gắn bó của mình

Tương tự thì người thuộc thuyết gắn bó né tránh cũng có thể học được cách mở lòng và sễ chia, bộc lộ bản thân với người khác nhất có thể, tin tưởng rồi dần thu hẹp khoảng cách trong những mối quan hệ thân mật. Trong cả 2 trường hợp trên thì giao tiếp và kiên nhẫn sẽ chính là một nhân tố thiết yếu để tạo ra sự thay đổi tích cực

Xem thêm: 10 lợi ích tuyệt vời từ việc áp dụng những cách sống tối giản trong cuộc sống

VI. Kết luận

Nếu bạn đang khao khát được yêu thương hay mong muốn có mối quan hệ tốt đẹp tuy nhiên vẫn gặp nhiều trở ngại thì đã đến lúc các bạn nên dành thời gian để chiêm nghiệm lại các mối quan hệ cũ, để xác định kiểu thuyết gắn bó của bản thân để tự có thể thay đổi và tạo ra nhiều mối quan hệ như ý. Chúc các bạn thành công!