Để tìm ra nguyên nhân gốc rễ của vấn đề, chúng ta sẽ sử dụng một công cụ phân tích hữu hiệu đó là biểu đồ xương cá. Biểu đồ này sẽ giúp chúng ta hình dung rõ ràng hơn các yếu tố có thể gây ảnh hưởng đến vấn đề và từ đó tìm ra được giải pháp.

Để hiểu rõ hơn về biểu đồ xương cá là gì thì hãy cùng với 123job tìm hiểu thông qua bài viết ở phía đây nhé!

1. Biểu đồ xương cá là gì?

Biểu đồ xương cá (Fishbone diagram) là gì? Biểu đồ xương cá, còn được gọi là biểu đồ Ishikawa hoặc biểu đồ nguyên nhân và kết quả, là một công cụ trực quan được sử dụng rộng rãi trong quản lý chất lượng và giải quyết vấn đề. Mô hình này giúp chúng ta phân tích một vấn đề cụ thể bằng cách xác định các nguyên nhân gốc rễ gây ra vấn đề đó.

Biểu đồ xương cá là gì?

2. Lợi ích của biểu đồ xương cá là gì? 

Những lợi ích khi sử dụng biểu đồ xương cá đó là: 

  • Phân tích nguyên nhân: Biểu đồ xương cá hỗ trợ trong việc phân tích và xác định các nguyên nhân gây ra vấn đề. Bằng cách chỉ ra các nguyên nhân chính và thứ yếu, biểu đồ giúp làm rõ mối quan hệ giữa chúng và tìm ra nguyên nhân chủ yếu.
  • Tổ chức thông tin: Biểu đồ xương cá giúp trình bày thông tin một cách rõ ràng và có hệ thống. Nó cho phép phân loại các yếu tố ảnh hưởng thành các nhóm cụ thể, giúp người sử dụng dễ dàng nhận thấy mối liên hệ và tương quan giữa các yếu tố.
  • Tìm ra giải pháp: Biểu đồ xương cá cung cấp một phương pháp có hệ thống để tìm kiếm giải pháp cho vấn đề. Bằng cách xác định nguyên nhân chính và các nguyên nhân phụ, người dùng có thể đề xuất những biện pháp cụ thể nhằm loại bỏ hoặc giảm thiểu những nguyên nhân gây ra vấn đề.
  • Định hướng tư duy và hợp tác: Biểu đồ xương cá khuyến khích tư duy phản biện và làm việc nhóm trong quá trình giải quyết vấn đề. Bằng cách thúc đẩy thảo luận và khuyến khích ý kiến từ các thành viên, nó góp phần tạo ra sự tương tác và khám phá những giải pháp mới.
  • Áp dụng đa ngành: Biểu đồ xương cá có thể được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, từ quản lý chất lượng, quản lý dự án, nghiên cứu và phát triển, đến y tế, giáo dục, sản xuất và dịch vụ.

3. Trường hợp nào cần triển khai biểu đồ xương cá?

Trường hợp nào thì chúng ta cần triển khai biểu đồ xương cá? Biểu đồ xương cá Ishikawa thường được áp dụng để giải quyết những vấn đề phức tạp trong cuộc sống cũng như trong hoạt động sản xuất và kinh doanh, nơi có sự ảnh hưởng của nhiều nguyên nhân và yếu tố khác nhau. Nếu không tiến hành phân tích kỹ lưỡng, việc xác định bản chất của vấn đề sẽ rất khó khăn. Thêm vào đó, mô hình này cũng rất hữu ích khi cần thu thập thông tin về các ngành nghề và lĩnh vực kinh doanh. Biểu đồ xương cá còn được các nhà quản lý sử dụng để tìm kiếm nguyên nhân dẫn đến sự thất bại hoặc không đạt kết quả mong muốn của một quy trình hoặc sản phẩm. Thông qua việc áp dụng sơ đồ tư duy xương cá và lần lượt trả lời các câu hỏi “tại sao”, người ta có thể xác định nguyên nhân gốc rễ của vấn đề nhằm khắc phục hiệu quả. 

Một trong những lợi ích nổi bật của phương pháp biểu đồ xương cá là nó giúp nhìn nhận tổng thể vấn đề trong mối quan hệ nhân – quả, trong đó hậu quả hay hiện tượng mà chúng ta phải đối mặt được thể hiện ở vị trí đầu cá, trong khi các nguyên nhân dẫn tới hậu quả đó được thể hiện dọc theo các xương cá.

Trường hợp nào cần triển khai biểu đồ xương cá?

4. Các biểu đồ xương cá phổ biến hiện nay 

Dưới đây là hai loại biểu đồ xương cá phổ biến thường được áp dụng trong thực tế hiện nay và được coi là mẫu chuẩn:

Biểu đồ xương cá cơ bản

Một sơ đồ xương cá cơ bản chỉ bao gồm hai thuộc tính, với các nguyên nhân liên quan gắn liền với đầu biểu đồ, đại diện cho vấn đề chính cần được giải quyết. Loại sơ đồ này thường được sử dụng để phân tích các vấn đề mà các nguyên nhân có thể được tổ chức thành hai nhóm thuộc tính. Chẳng hạn, trong việc phân tích lưu lượng truy cập website, đội ngũ Marketing của công ty có thể phân chia thành hai kênh: nguồn trả tiền và nguồn không trả tiền.

Biểu đồ xương cá 6M

Biểu đồ xương cá 6M là một công cụ trực quan được sử dụng rộng rãi trong quản lý chất lượng để xác định các nguyên nhân gốc rễ của một vấn đề. Nó được gọi là “6M” vì chia cá nguyên nhân thành 6 nhóm chính, mỗi nhóm đều bắt đầu bằng chữ “M”.

6 yếu tố trong biểu đồ xương cá 6M:

  • Manpower (Người): Liên quan đến con người, bao gồm kỹ năng, kiến thức, thái độ, động cơ, sức khỏe của người lao động.
  • Machine (Máy móc): Bao gồm các thiết bị, máy móc, công cụ, dụng cụ sử dụng trong quá trình sản xuất hoặc cung cấp dịch vụ.
  • Material (Vật liệu): Liên quan đến nguyên vật liệu đầu vào, chất lượng nguyên vật liệu, sự thay đổi về nguyên vật liệu.
  • Method (Phương pháp): Bao gồm quy trình làm việc, cách thức thực hiện công việc, tiêu chuẩn, quy định.
  • Measurement (Đo lường): Liên quan đến các công cụ đo lường, hệ thống kiểm soát, tiêu chuẩn kiểm tra.
  • Mother Nature (Môi trường): Bao gồm các yếu tố môi trường tự nhiên và môi trường làm việc như nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, tiếng ồn, bụi bẩn.

5. Các thành phần của biểu đồ xương cá là gì? 

Các thành phần của biểu đồ xương cá bao gồm: 

Nguyên nhân chính (dây xương): Đây là phần cốt lõi của biểu đồ xương cá, thể hiện vấn đề cần được giải quyết. Thông thường, nguyên nhân chính được đặt ở phía bên phải của dây xương.

Nhóm nguyên nhân phụ (nhánh): Nhánh là các phần mở rộng từ dây xương, đại diện cho các nhóm nguyên nhân phụ dẫn đến vấn đề chính. Những nhóm nguyên nhân phụ này được trình bày bên trái dây xương và được liên kết với nó thông qua các đường nối ngắn.

Các yếu tố ảnh hưởng (hạt xương): Hạt xương là phần nhỏ nhất trong biểu đồ xương cá, thể hiện các yếu tố cụ thể tác động đến nguyên nhân phụ. Những yếu tố này được hình dung như các hạt xương nhỏ nằm trên các nhánh.

Các thành phần của biểu đồ xương cá 

6. Các bước xây dựng biểu đồ xương cá là gì?

Biểu đồ xương cá là một công cụ trực quan hiệu quả để phân tích và tìm ra nguyên nhân gốc rễ của một vấn đề. Dưới đây là các bước chi tiết để xây dựng biểu đồ xương cá:

Bước 1: Xác định vấn đề 

Rõ ràng và cụ thể: Vấn đề cần được định nghĩa một cách rõ ràng, đo lường được và có thể quan sát được.

Ví dụ: "Sản phẩm bị lỗi", "Khách hàng phàn nàn về dịch vụ chậm trễ", "Chi phí sản xuất tăng cao".

Bước 2: Vẽ trục chính của biểu đồ xương cá 

Đầu cá: Vẽ một đường ngang đại diện cho vấn đề đã xác định ở bước 1. Đây chính là "đầu cá" của biểu đồ.

Bước 3:  Xác định các nhóm nguyên nhân chính

6M: Thông thường, người ta sử dụng 6 nhóm nguyên nhân chính: Người (Manpower), Máy móc (Machine), Vật liệu (Material), Phương pháp (Method), Đo lường (Measurement), Môi trường (Mother Nature).

Các nhóm khác: Tùy thuộc vào từng lĩnh vực và vấn đề cụ thể, bạn có thể sử dụng các nhóm nguyên nhân khác phù hợp.

Bước 4: Vẽ các xương cá lớn

Từ đầu cá, vẽ các đường thẳng vuông góc đại diện cho các nhóm nguyên nhân chính. Đây là các "xương cá lớn".

Bước 5: Phân tích và tìm các nguyên nhân nhỏ hơn

Brainstorming: Mời mọi người tham gia vào quá trình brainstorm để tìm ra các nguyên nhân cụ thể thuộc từng nhóm nguyên nhân chính.

Chi tiết hóa: Tiếp tục phân tích các nguyên nhân nhỏ hơn cho đến khi tìm ra nguyên nhân gốc rễ nhất.

Bước 6. Kiểm tra và đánh giá

Đánh giá mức độ ảnh hưởng: Đánh giá xem mỗi nguyên nhân có ảnh hưởng lớn đến vấn đề hay không.

Xác định nguyên nhân gốc rễ: Tìm ra những nguyên nhân quan trọng nhất, có ảnh hưởng trực tiếp đến vấn đề.

Bước 7: Lựa chọn giải pháp

Dựa trên nguyên nhân gốc rễ: Đưa ra các giải pháp tập trung vào việc khắc phục các nguyên nhân gốc rễ đã xác định

7. Ưu điểm và nhược điểm của biểu đồ xương cá là gì?

7.1. Ưu điểm của biểu đồ xương cá 

Phân loại nguyên nhân: Biểu đồ xương cá giúp phân loại các nguyên nhân gây ra vấn đề thành những nhóm chính, từ đó làm rõ các yếu tố tác động và xác định nguyên nhân gốc rễ.

Hiển thị mối quan hệ: Biểu đồ xương cá cho phép người dùng nhận diện mối quan hệ giữa các nguyên nhân và vấn đề, giúp phát hiện các tương quan cũng như tác động lẫn nhau giữa các yếu tố.

Phân tích sâu: Biểu đồ xương cá hỗ trợ việc phân tích chi tiết và sâu sắc về các nguyên nhân, giúp nhận diện rõ ràng các yếu tố chủ chốt và thứ yếu liên quan đến vấn đề.

Giải pháp hiệu quả: Biểu đồ xương cá giúp xác định các biện pháp khắc phục và cải tiến một cách cụ thể và có hiệu quả, đồng thời đánh giá được ảnh hưởng của các giải pháp.

7.2. Nhược điểm của biểu đồ xương cá 

Yêu cầu đánh giá chủ quan: Biểu đồ xương cá cần sự đánh giá chủ quan từ các chuyên gia và nhóm làm việc, dựa vào kinh nghiệm và lập luận của họ. Điều này có thể gây ra những khác biệt và sai sót trong việc xác định các nguyên nhân.

Phụ thuộc vào kiến thức và kinh nghiệm: Để sử dụng biểu đồ xương cá một cách hiệu quả, người dùng cần có kiến thức và kinh nghiệm dày dạn về quy trình và lĩnh vực cụ thể. Sự thiếu hụt kiến thức và kinh nghiệm có thể ảnh hưởng đến khả năng xác định các nguyên nhân chính cũng như đề xuất các giải pháp thích hợp.

Khó khăn trong việc xác định nguyên nhân gốc: Trong một số tình huống phức tạp, việc tìm ra nguyên nhân gốc rễ của một vấn đề có thể trở nên khó khăn. Biểu đồ xương cá không luôn dễ dàng tìm ra một nguyên nhân duy nhất và có thể dẫn đến sự phân tán và mâu thuẫn trong quá trình xác định nguyên nhân chính.

Yêu cầu thời gian và công sức: Quá trình xây dựng biểu đồ xương cá đòi hỏi một lượng thời gian và công sức đáng kể. Từ việc thu thập thông tin cho đến phân tích và xác định nguyên nhân, quá trình này có thể tiêu tốn nhiều thời gian và nguồn lực.

Bài viết trên đây của 123job đã mang đến cho bạn những thông tin về biểu đồ xương cá và chúng mình rất mong nó hữu dụng với bạn. Hãy tiếp tục theo dõi 123job để đọc nhiều bài viết khác nữa nhé. Chúc bạn một ngày hạnh phúc