Dược động học là gì? Tầm quan trọng trong việc ngăn ngừa kháng thuốc

Bạn có biết về thuật ngữ dược động học, vậy theo bạn thì dược động học là gì? Dược động học có liên quan gì đến dược lực học, dược lý và dược học? Và quan trọng hơn hết các ứng dụng của dược động học là gì và nó có ảnh hưởng gì để ngăn ngừa kháng thuốc.

Nếu như bạn không làm trong ngành y dược học thì rất khó để biết đến các thuật ngữ về dược động học, dược lực học, dược lý và dược học. Vậy hãy cùng 123job đi tìm hiểu về dược động học là gì và ứng dụng của dược động học là gì trong việc ngăn ngừa kháng thuốc nhé!

I. Dược động học là gì?

Nguồn kiến thức dược động học là gì? Thì nó thiên về cung cấp những kiến thức về dược động học nhằm mục đích đưa ra các hướng dẫn chọn thuốc cho người bệnh mà phụ thuộc vào tình trạng bệnh, dược lý của họ, chẳng hạn như là sẽ dựa vào tuổi tác hoặc các chức năng nội tạng… 

Khi nói tới cụm từ dược động học thì cũng có nghĩa là chúng ta đang đề cập đến một 1 khái niệm song hành với nó là dược lực học. Theo ta đã biết thì dược động học sẽ thể hiện quá trình mà thuốc tác dụng lên cơ thể của người bệnh. Sau đó người phụ trách dược động học sẽ phải miêu tả lại những tác dụng, sự hiệu quả của thuốc và đồng thời thì họ cũng phải nêu ra cả tác dụng phụ, những sự tác động xảy ra và cụ thể nó ở bộ phận, hay cơ quan nào, tại mô nào, nồng độ ra sao,… 

Dược động học là gì

Còn nếu theo sự lý giải từ nguồn thông tin Wikipedia thì Dược động học là gì? Thì nó có tên tiếng Anh là Pharmacokinetics, hay viết tắt là PK. Thực chất thì nó là một nhánh nhỏ nằm trong lĩnh vực Dược lý học, cũng là việc xác định tác dụng, hay mức độ của các chất khi đưa vào cơ thể sinh vật sống. Những chất mà chúng ta vừa đề cập tới đó thì nó bao gồm: Hooc- môn, những tác nhân của dược phẩm, dược học, và các chất độc và các chất dinh dưỡng.

Quá trình của dược động học là gì? Thì nó chính là tìm cách phát hiện hành trình của một loại thuốc, từ khi dược học bắt đầu được cấp vào trong cơ thể cho tới khi được đào thải ra khỏi cơ thể. 

Đôi khi thì sẽ có những tác dụng một loại thuốc nào đó và nó có thể sẽ bị thay đổi do sự tác động của những loại thuốc khác khi cùng được sử dụng đồng thời, hoặc là do chính tình trạng bệnh lý, dược lý gây ra. Từ đó thì nó tạo ra các hiện tượng cộng lực, hiệp đồng, hay là đối kháng tác dụng và cùng nhiều hiện tượng khác nữa có liên quan tới sự tác dụng mà thuốc sẽ mang đến. Tất cả tác dụng đó đều sẽ được dược động học miêu tả một cách cụ thể. 

Về cơ bản thì dược động học là gì? Thì nó chính là một môn học có nhiệm vụ để được nghiên cứu những tác động của thuốc lên cơ thể của người bệnh. Thông thường thi sự tác động này sẽ thông qua 4 quá trình là: Hấp thu – Phân bố - Chuyển hóa – Đào thải thuốc từ trong cơ thể của người bệnh. 

Do đó thì khái niệm dược động học là gì? Thì nó cũng đã trở nên dễ hiểu hơn bao giờ hết với những sự lý giải trên. Cho dù bạn là không nghiên cứu lĩnh vực y dược học này, thì bạn cũng có một chút hiểu biết cơ bản nhất khi người ta nhắc đến khái niệm dược động học này. 

Xem thêm: Tổng quan những công việc tiêu biểu trong nhóm ngành Y dược

II. Phân tích một vài ví dụ liên quan đến dược động học

Như chúng ta đã nói ở trên, thì dược động học sẽ mô tả hành trình mà cơ thể tác động tới thuốc khi nó được đưa vào cơ thế, vậy bạn có thể dễ dàng hiểu được quá trình đó thông qua ví dụ như là chuyển hóa enzym, hay qua đường bài tiết và qua tác động khác của chất được chuyển hóa dần trong thuốc. 

Đặc tính mà dược động học là gì? Thì nó với thuốc thì đa phần có khả năng sẽ bị ảnh hưởng từ những yếu tố như là liều thuốc hay là vị trí cấp thuốc, từ đó nó có ảnh hưởng lớn tới tốc độ, cũng như tỷ lệ hấp thụ thuốc của cơ thể người bệnh.

Phân tích một vài ví dụ liên quan đến dược động học

Nếu như bạn tham gia vào quá trình nghiên cứu dược động học, thì bắt buộc sẽ phải tìm hiểu và hiểu rõ được mối liên hệ giữa nồng độ thuốc, cũng như là liều dùng thuốc khi nó không được gắn kết tại vị trí tác động. Bên cạnh đó, bạn còn phải phân tích được đường biểu diễn của nồng độ thuốc tính theo thời gian, bao gồm có 4 quá trình đã nêu ở bên trên. 

Dược động học lâm sàng thì thường sẽ áp dụng nguyên tắc từ hai lĩnh vực dược lực học và dược động học vào trong từng cá thể. Khi mà dược động học dựa trên vấn đề sinh lý, dược lý thì sẽ có 2 thông số mà bạn cần nắm bắt là độ thanh thải, thể tích phân bố. 

Xem thêm: Dược sĩ là ai? Công việc và kỹ năng cần có của người làm Dược sĩ

III. Ứng dụng dược động học, dược lực học để ngăn ngừa kháng thuốc

Để có thể ngăn ngừa được trong vấn đề đột biến kháng thuốc thì quan trọng nhất là phải đảm bảo được nồng độ thuốc trong máu, làm sao cho nó phù hợp để có được chỉ số Cpeak/MIC và AUC/MIC tốt nhất. Với các giá trị dược lực học, dược động học thì bắt buộc cần có sự chính xác để ngăn ngừa các chủng đột biến thường cao hơn giá trị, để từ đó đạt hiệu quả về điều trị.

• Về chỉ số AUC/MIC: Thì việc bạn tăng chỉ số AUC/MIC của kháng sinh trong nhóm quinolon thì có thể hạn chế kháng thuốc. Tuy nhiên, cũng có một vài nghiên cứu khác lại cho thấy rằng chỉ số AUC/MIC là 52, thì sẽ có thể làm gia tăng các chủng kháng thuốc, nhưng nếu như chỉ số AUC/MIC đạt giá trị 157 thì nó sẽ không làm xuất hiện chủng kháng thuốc. Một số nghiên cứu khác cũng cho thấy rằng việc sử dụng liều thấp kéo dài của vancomycin với chỉ số AUC/MIC

• Về chỉ số Cpeak/MIC: Thì chỉ số Cpeak/MIC 10, thì nó sẽ có khả năng gây ức chế được các quần thể đột biến kháng thuốc, đồng thời thì nó có thể ngăn ngừa tử vong do sự phát triển của các chủng kháng trong quá trình điều trị. Như vậy nên chỉ số Cpeak/MIC thông thường thì nó đóng vai trò tác động đến việc kháng thuốc trong liệu trình điều trị của người bệnh. Tuy nhiên, nếu như giá trị tối ưu của chỉ số Cpeak/MIC mà nó lại rất khác biệt giữa một số nhóm kháng sinh và sẽ tuỳ thuộc vào từng cặp kháng sinh để điều trị vi khuẩn. Do vậy, cần phải làm rõ về mối liên quan của các cơ chế kháng khác nhau, đặc biệt là đối với các thông số dược động học của thuốc, để từ đó có thể áp dụng tối ưu các mô hình dược lực học.

Ứng dụng dược động học, dược lực học để ngăn ngừa kháng thuốc

Xem thêm: Sức hút của ngành hóa dược - Ngành học mới khuynh đảo mùa tuyển sinh

IV. Ý nghĩa của các thông số ứng dụng dược động học trên lâm sàng

Thông qua đặc điểm và vai trò của dược động học đã tìm hiểu ở trên, thì bạn có thể thấy tầm quan trọng của việc lựa chọn thuốc đó là rất lớn. Khi lựa chọn thuốc để đưa vào sử dụng thì cần phải dựa vào các đặc tính thuốc, cũng như là thực trạng thực tế, dược lý của bệnh nhân. 

Trước khi đi tìm hiểu về ý nghĩa mà các thông số đem lại thì các bạn cần phải nắm được cách ký hiệu của các thông số mà đã được nêu ở trên. 

- Diện tích phía dưới của đường cong, thì thường sẽ được ký hiệu là AUC. 

- Thể tích về sự phân bố, được ký hiệu là Vd 

- Nửa đời của thuốc, được ký hiệu là T1/2 

- Độ thanh thải của cơ thể, thông thường được ký hiệu là Cl 

Vậy theo bạn những thông số vừa nêu trên sẽ nói lên điều gì? Thì thông tin của các thông số sẽ giúp cho chúng ta có thể chỉ dẫn trong các trường hợp sau: 

- Lựa chọn loại thuốc và sử dụng thuốc một cách hợp lý nhất.

- Có được sự chỉ định thuốc một cách thích hợp về thời gian để điều trị bệnh, hay liều hướng dẫn sử dụng, tần suất sử dụng và các loại đường dùng. 

- Có thể tận dụng triệt để được các tính năng của thuốc. 

Ở trên các thông số về dược động học vừa nêu, thì các bạn có thấy nhắc đến Thông số diện tích dưới của đường cong. Vậy theo bạn diện tích dưới của đường cong là gì, hãy đọc thông tin dưới đây do 123job bật bí để có thể hiểu một cách trọn vẹn thêm nữa về dược động học là gì nhé.

Ý nghĩa của các thông số ứng dụng dược động học trên lâm sàng

Diện tích dưới của đường cong (hay thông thường còn ký hiệu là AUC) thì nó chính là phần diện tích dưới của đường cong ở trên đồ thị biểu diễn những biến thiên về nồng độ thuốc có trong máu của người bệnh qua thời gian. Đường cong này thì nó thường biểu thị một cách tượng trưng cho các liều lượng thuốc đưa vào cơ thể của người bệnh, còn có thể hoạt tính sau một khoảng thời gian sử dụng thuốc. Và thông qua giá trị dưới của đường cong, mà nó sẽ giúp cho người ta có thể tính toán được các trị số sinh khả dụng, dược học, dược lý của thuốc. 

Xem thêm: Y tá và điều dưỡng - 2 ngành nghề giống và khác nhau như thế nào?

V. Những yếu tố nào quyết định chính đối với sinh khả dụng của thuốc? 

Có những yếu tố mà nhất định những người hướng dẫn sử dụng thuốc bắt buộc cần phải biết về chúng có tác động và tác động của chúng như thế nào đến khả năng sinh khả dụng của thuốc. Như là: 

- Bản chất từ bên trong của bản thân mỗi loại thuốc. Có thể hiểu về yếu tố này thông qua ví dụ như là về thuốc Ampicillin, đây là loại thuốc này sẽ hấp thu ở chính đường tiêu hóa kém hơn so với thuốc Amoxicillin, vì thế thì thông thường nó sẽ có sinh khả dụng thuốc ở mức thấp hơn. 

- Về lượng đường dùng: Thì thuốc Ampicilin khi uống thì nó có sinh khả dụng ở mức không quá 45% và khi ở dạng tiêm vào cơ thể thì nó sẽ có mức sinh khả dụng đạt mức cao hơn. Còn trong trường hợp tiêm vào trong tĩnh mạch của người bệnh, thì mức sinh khả dụng của nó sẽ đạt đến mức 100%.

- Yếu tố về dạng bào chế kém: Thì có một vài loại thuốc phẩm, dược học chất kém, không thể hòa tan được hay là nó có độ phân rã không tốt, thì nó cũng sẽ có mức sinh khả dụng thấp. Vì thế mà chúng luôn cần được kiểm tra một cách cẩn thận về chất lượng, cũng như là có công thức dạng bào chế đảm bảo được tiêu chuẩn, để từ đó mà nó có thể đảm bảo cho mức độ sinh khả dụng của thuốc được tốt nhất.

- Yếu tố về việc uống thuốc trong khi thực hiện bữa ăn: Thì sinh khả dụng của chất Erythromycin ở dạng Base lúc này thường sẽ được giảm xuống, lý do là bởi vì khi đó thì dịch vị dạ dày đã bị phá hủy. Cũng chính vì thế mà chúng ta sẽ không nên sử dụng thuốc khi mới ăn no. Bởi vì khi đó thì mức sinh khả dụng của chất Ketoconazol lại tăng lên cao nên khi được sử dụng với các thực phẩm có nhiều dầu mỡ. Vậy nên thì thông thường thuốc Erythromycin cần được sử dụng trong lúc dạ dày trống rỗng, và thường là khoảng trước khi ăn cơm khoảng 1 tiếng. 

- Yếu tố về khả năng tương tác với thuốc khác: Khi các bạn dùng Tetracyclin cùng với thuốc kháng acid hoặc là dùng cùng với sữa, thì nó sẽ gây ra việc làm giảm sinh khả dụng của thuốc Tetracyclin. 

- Về yếu tố tăng cường hấp thu thuốc: Khi bạn uống thuốc cùng với một cốc nước có thể tích khoảng từ 100 – 150ml, thì nó sẽ giúp cải thiện sinh khả dụng của thuốc Amoxicillin, cũng như là với các loại thuốc khác. 

Những yếu tố nào quyết định chính đối với sinh khả dụng của thuốc

Việc chuyển hóa thuốc ở cơ quan nội tạng như là ruột, gan, thì chắc chắn nó cũng sẽ làm giảm đi sinh khả dụng của thuốc. 

Dựa vào những đặc điểm về ứng dụng của dược động học như trên, thì điều gì sẽ xảy ra khi các bệnh nhân không tuân thủ theo đúng pháp đồ điều trị của người hướng dẫn sử dụng thuốc đã đưa ra? Đương nhiên là việc đảm bảo để tăng sinh khả dụng của thuốc cũng sẽ bị thay đổi, và không đạt được tới mức đảm bảo của công dụng mà thuốc đem lại, thậm chí là còn có thể gây ra những ảnh hưởng xấu, tiêu cực cho sức khỏe của người dùng. Vì vậy, bạn hãy nhớ tuân thủ những yêu cầu về việc dùng thuốc, để có thể đảm bảo được rằng quá trình điều trị bệnh diễn ra thuận lợi và đạt được kết quả tốt nhất như mong muốn.

Những ứng dụng tuyệt vời của dược động học là gì? Thì dựa vào nó thì người ta đã đem vào điều trị bệnh cho vô số trường hợp người nhân ở tất cả mọi lứa tuổi. Và những thành tựu mà dược động học đã mang đến sẽ giúp cho chúng ta có một cuộc sống khỏe mạnh hơn.

Xem thêm: Bí quyết xin việc dành cho sinh viên ngành Y dược mới ra trường

VI. Kết luận

Qua những thông tin trên do 123job chia sẻ về dược động học là gì, ta biết dược học nằm trong lĩnh vực dược học và sự ảnh hưởng, tác động của nó đến dược lý, dược lực học. Rất mong những thông tin trên về dược động học sẽ hữu ích với bạn đọc và giúp cho bạn có một cuộc sống khỏe mạnh hơn!