Bạn có biết hạch toán là gì? Trên thị trường tài chính có những loại hạch toán nào và vai trò của chúng là gì đối với nền kinh tế hiện nay là gì? Hạch toán và kế toán được phân biệt như thế nào?

Bạn là kế toán viên, sinh viên chuyên ngành kế toán, bạn còn đang băn khoăn không biết hạch toán là gì, hạch toán kế toán là gì và có các loại hình hạch toán là gì, đặc điểm của hạch toán là gì? Bên cạnh đó, khi hiểu được hạnh toán là gì, bạn cũng sẽ tìm ra được điểm khác nhau cơ bản giữa kế toán và hạch toán là gì. Vậy hôm nay, chúng tôi sẽ cùng bạn đi tìm câu trả lời cho những thắc mắc trên nhé.

I. Hạch toán là gì?

1. Khái niệm hạch toán

Hạch toán là gì - đây là tên gọi của một quá trình quan sát – đo lường – tính toán – ghi chép tuần tự các hoạt động kinh tế để giám sát và quản lý chúng một cách logic và chặt chẽ.

Để việc quản lý các hoạt động kinh tế có thể mang lại hiệu quả nhất định, bạn cần phải nắm rõ những thông tin cụ thể về các hoạt động đó. Đây là những thông tin được thu thập từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau như sách vở, báo trí, kinh nghiệm và được thực hiện với nhiều phương thức. Từ những thông tin đã có, bạn có thể tự hạch toán các hoạt động kinh tế của doanh nghiệp mình một cách dễ dàng.

Hạch toán là gì?

Hạch toán là gì?

Như vậy bạn đã hiểu hạch toán là gì chưa nào? Sau đây, chúng tôi sẽ giúp bạn biết thêm về hạch toán kinh tế và hạch toán kinh tế quốc dân nhé.

2. Hạch toán kinh tế

Hạch toán kinh tế là một phạm trù của nền kinh tế hàng hoá hiện nay nói chung. Đặc biệt hạch toán kinh tế thường được dùng trong nền kinh tế xã hội chủ nghĩa thực hiện phương thức thu thập thông tin, quản lý hoạt động kinh doanh của các công ty, doanh nghiệp, tổ chức trên cơ sở kế hoạch hoá kết hợp với sử dụng các mối quan hệ giữa hàng hóa – tiền tệ và áp dụng các phương pháp thương mại vào tổng hợp, phân tích.

Hạch toán kinh tế có hai nguyên tắc cơ bản như sau:

  • Phải tự chủ trong hoạt động sản xuất – kinh doanh của doanh nghiệp và tự chịu trách nhiệm về tài sản, tài chính, kết quả kinh doanh theo cơ chế thị trường hiện nay luôn có sự điều tiết của Chính phủ bằng các chính sách, nghị quyết, nghị định nhằm thúc đẩy nền kinh tế.
  • Tự chịu trách nhiệm về các khoản chi phí trong suốt quá trình hoạt động, nếu có lãi cũng sẽ được hưởng hoàn toàn. Hạch toán kinh tế thực hiện chế độ khuyến khích tài sản vật chất, kích thích quá trình sản xuất phát triển và hỗ trợ nâng cao hiệu quả kinh tế của doanh nghiệp.
  • Hạch toán kinh tế thường được áp dụng cho các đơn vị xí nghiệp, xí nghiệp liên hợp, liên hiệp các xí nghiệp, công ty cổ phần, tổng công ty vừa và nhỏ.

3. Hạch toán kinh tế quốc dân

  • Hạch toán kinh tế quốc dân được biết đến với tổng hợp các bộ phận khác nhau, trong đó phải kể đến hạch toán thu nhập quốc dân, hạch toán tài chính và lưu chuyển vốn. Ngoài ra còn có các bộ phận khác như: hạch toán thu chi bằng tiền mặt của dân cư và hạch toán thanh toán quốc tế.
  • Trong hệ thống tài khoản quốc gia của Việt Nam có nhắc đến hạch toán “tài khoản quốc gia”, nó bao gồm các thành phần sau:
  • Tổng sản phẩm quốc nội (trong nước) phải tính theo giá hiện hành và giá so sánh.
  • Cơ cấu tổng sản phẩm được xác định theo các yếu tố sau: theo ngành, theo khu vực kinh tế và theo thành phần kinh tế.
  • Bảng cân đối tổng sản phẩm quốc nội (bao gồm nguồn tổng sản phẩm có chênh lệch xuất nhập khẩu và phần sử dụng có sử dụng cho tích lũy tài sản và sử dụng cho tiêu dùng cuối cùng).

II. Các loại hạch toán cơ bản

Các loại hình hạch toán là gì? Dưới đây, chúng tôi xin đưa ra 3 loại hình hạch toán cơ bản và những đặc điểm riêng biệt của từng loại hình:

1. Hạch toán nghiệp vụ

Hạch toán nghiệp vụ còn được gọi là hạch toán nhiệm vụ kỹ thuật. Hạch toán nghiệp vụ là sự quan sát, phản ánh và phân tích trực tiếp từng nghiệp vụ kinh tế kỹ thuật cụ thể, thường được thực hiện bởi giám đốc kỹ thuật để chỉ đạo thường xuyên và kịp thời các nghiệp vụ kinh tế kỹ thuật đó.

Đối tượng của hạch toán nghiệp vụ kỹ thuật giống như cái tên của nó đó chính là các nghiệp vụ kinh tế hoặc kỹ thuật sản xuất bao gồm tiến độ thực hiện các hoạt động cung cấp, sản xuất, quảng cáo, tiêu thụ, tình hình biến động giá và sử dụng các yếu tố của quá trình tái sản xuất - kinh doanh, các nghiệp vụ cụ thể về kết quả sản xuất kinh doanh…

Đặc điểm của hạch toán nghiệp vụ kỹ thuật là không chuyên dùng một loại thước đo cố định nào mà căn cứ vào tính chất của từng nghiệp vụ kỹ thuật và yêu cầu của phương pháp quản lý để sử dụng một trong ba loại thước đo thích hợp nhất với nghiệp vụ đó.

Thường xuyên sử dụng các phương tiện thu nhập, tổng hợp các thông tin đơn giản như chứng từ ban đầu, dữ liệu điện thoại, điện báo hoặc thông tin truyền miệng. Hạch toán nghiệp vụ chưa thể phát triển để trở thành môn khoa học độc lập vì nó còn chưa có đối tượng cụ thể và phương pháp đo lường riêng biệt.

2. Hạch toán thống kê

Thống kê trong hạch toán là gì? Quá trình này được gọi là hạch toán thống kê hoặc được gọi tắt là thống kê. Khi tìm hiểu về hạch toán là gì, bạn sẽ biết đến hạch toán thống kê là môn khoa học nghiên cứu mặt lượng có mối liên hệ chặt chẽ với mặt chất của các hiện tượng kinh tế xã hội lớn xảy ra trong điều kiện thời gian và địa điểm cụ thể với vai trò rút ra bản chất và tính quy luật trong sự phát triển của các hiện tượng kinh tế xã hội đó.

Hạch toán thống kê là môn nghiên cứu trong một mối quan hệ hữu cơ bất kỳ các hiện tượng kinh tế xã hội số lớn đã xảy ra và được xác định trong không gian và thời gian cụ thể như tình hình tăng trưởng năng suất lao động của một tỉnh thành phố, giá trị tổng sản lượng bình quân trong nước, thu nhập quốc dân, tình hình giá cả của lúa gạo trên thị trường miền Nam, tình hình phát triển dân số của một địa phương…

Đây là lý do giải thích cho việc các thông tin do hạch toán thống kê tổng hợp, thu nhận và cung cấp không mang tính chất thường xuyên, liên tục mà theo một định kỳ và có tính hệ thống.

Ngoài ra, hạch toán thống kê là nguồn gốc xây dựng một hệ thống phương pháp khoa học riêng, hiện đại và thuận tiện như điều tra thống kê, phân tổ các kết quả thống kê, số tương đối, số tuyệt đối, số bình quân và các chỉ số khác nhau.

3. Hạch toán kế toán

Hạch toán kế toán là gì? Hạch toán kế toán còn được gọi là kế toán, đây là môn khoa học tiếp nhận, xử lý và phân phối toàn bộ thông tin về tài sản và sự vận động của tài sản trong các đơn vị của doanh nghiệp để kiểm tra toàn bộ tài sản của doanh nghiệp và các hoạt động kinh tế tài chính xoay quanh quá trình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

Trong điều 4, Luật kế toán Việt Nam có ghi: “Kế toán là việc thu thập, xử lý, kiểm tra, phân tích và cung cấp thông tin về kinh tế, tài chính dưới hình thức giá trị, hiện vật và thời gian lao động”. Khi tìm hiểu về hạch toán là gì, bạn cần phải đọc Luật kế toán Việt Nam để cập nhật nhiều thông tin hơn.

III. Đặc điểm của hạch toán kế toán là gì

Đặc điểm của hạch toán kế toán là gì

Đặc điểm của hạch toán kế toán là gì

Trong quá trình học về hạch toán là gì, chắc chắn bạn cũng thắc mắc đặc điểm của kế toán hạch toán là gì mà nó lại phổ biến hơn các loại hình hạch toán khác? Hạch toán kế toán có 3 đặc điểm chính như sau:

  • Hạch toán kế toán là quá trình phản ánh lại và theo dõi một cách liên tục, toàn diện, có hệ thống tất cả các loại hình vật tư, tài sản, tiền vốn và mọi mặt kinh tế của một tổ chức. Bản chất của hạch toán kế toán là nghiên cứu vốn kinh doanh qua các yếu tố tài sản và nguồn vốn và quá trình vận động của vốn trong các tổ chức, doanh nghiệp hoặc các đơn vị. Nhờ đó mà hạch toán kế toán được sử dụng rộng rãi để thực hiện được sự giám đốc liên tục cả nước, trước, trong và sau quá trình sản xuất kinh doanh của mỗi đơn vị.
  • Hạch toán kế toán là loại hình hạch toán duy nhất sử dụng cả ba loại thước đo, trong đó thước đo tiền tệ được dùng nhiều nhất. Nhờ việc thống kê đầy đủ các thông tin mà hạch toán kế toán có thể cung cấp được các chỉ tiêu tổng hợp đầy đủ nhất phục vụ cho việc giám đốc tình hình thực hiện kế hoạch kinh tế – tài chính của cả nước.
  • Hạch toán kế toán áp dụng hệ thống phương pháp nghiên cứu khoa học hiện đại và đồng bộ như chứng từ, đối ứng tài khoản, cách tính giá hàng hóa, tổng hợp và cân đối kế toán. Trong đó phương pháp lập chứng từ kế toán hạch toán chính là bước đầu tiên và bắt buộc phải thực hiện đối với mọi nghiệp vụ kinh tế phát sinh. Nhờ đó, số liệu do phòng kế toán cung cấp sau khi hạch toán sẽ đảm bảo phản ánh được tính chính xác của dữ liệu và có cơ sở pháp lý vững chắc.

Bên cạnh đó, thông tin hạch toán kế toán có những đặc điểm nổi bật sau:

  • Thông tin hạch toán kế toán là những dữ liệu động về các vòng tuần hoàn của vốn. Trong một đơn vị, tổ chức, toàn bộ bức tranh về quá trình sản xuất kinh doanh bắt đầu từ cung cấp vật tư cho sản xuất, tiến hành tạo ra các sản phẩm đến bước cuối cùng là tiêu thụ sản phẩm, dịch vụ ra thị trường đều được phản ánh thật đầy đủ và sinh động qua thông tin hạch toán kế toán.
  • Thông tin hạch toán kế toán là nguồn thông tin phản ánh hai mặt của mỗi hiện tượng, mỗi quá trình sản xuất kinh doanh với các tiêu chí như: tài sản và nguồn vốn, mức độ tăng và giảm chi phí, kết quả kinh doanh... Những dữ liệu này có ý nghĩa rất lớn đối với việc ứng dụng trong quá trình hạch toán kinh doanh.
  • Mỗi thông tin, dữ liệu thu được từ hạch toán kế toán đều là kết quả của quá trình có tính hai mặt: thông tin và kiểm tra. Do đó, khi nói đến thông tin hạch toán kế toán đều không thể đi kèm với hai đặc trưng cơ bản nhất là thông tin và kiểm tra.

IV. Các phương thức thu thập thông tin hạch toán

Ở các phần trên, chúng ta có nhắc đến phương pháp thực hiện của các loại hình hạch toán, vậy phương thức thu thập thông tin hạch toán là gì? 

Toàn bộ những thông tin hạch toán kế toán được thu thập từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau với nhiều phương thức khác nhau. Trong đó, có 3 phương pháp chính được sử dụng nhiều nhất là phương pháp quan sát, phương pháp tính toán - đo lường và phương pháp ghi chép được sử dụng để hạch toán kinh tế quốc dân.

  • Quan sát thông tin hạch toán là gì: Chính là bước đầu tiên trong quá trình thu thập thông tin hạch toán. Người thực hiện thu thập thông tin sẽ đo lường mọi hao phí và kết quả cuối cùng của tất cả những hoạt động kinh tế của đơn vị, tổ chức hoặc doanh nghiệp. Những kết quả đo lường cuối cùng tồn tại ở nhiều dạng khác nhau, có thể là tiền, hiện vật, sức lao động.
  • Tính toán thông tin hạch toán là gì: Thực hiện tính toán, kiểm tra các thông tin hạch toán bằng cách sử dụng những phương pháp tổng hợp và phân tích trong hạch toán nhằm xác định những chỉ tiêu cần thiết, kết quả mong muốn và kết quả nằm ngoài dự đoán; thông qua dữ liệu tính toán, đó có thể thấy được những hiệu quả của các hoạt động kinh tế trong quá trình sản xuất, kinh doanh.
  • Ghi chép thông tin hạch toán là gì: Đây là phương pháp đơn giản nhất trong quá trình xử lý thông tin hạch toán, việc bạn đi thu thập thông tin, xử lý và lưu trữ lại tất cả các thông tin, tình hình và kết quả cuối cùng thu về của những hoạt động kinh tế theo từng không gian, địa điểm nhất định và theo một trật tự đã có sẵn nào đó được gọi là phương pháp ghi chép thông tin hạch toán.

V. Tỷ giá hạch toán là gì

Tỷ giá hạch toán là gì? Đây là câu hỏi được rất nhiều người quan tâm khi họ tìm hiểu về hạch toán là gì. Vậy tỷ giá hạch toán là tỷ giá khi bạn ghi nhận nghiệp vụ kinh doanh, tỷ giá hạch toán sẽ do các bên thống nhất với nhau. Có nhiều hình thức tỷ giá hạch toán như tỷ giá ngân hàng tại thời điểm phát sinh nghiệp vụ, tỷ giá tự do hoặc tỷ giá riêng cho 2 bên tự định lượng... Thông thường các tổ chức, doanh nghiệp hay dùng tỷ giá liên ngân hàng tại thời điểm phát sinh nghiệp vụ định giá để làm tỷ giá hạch toán cho giao dịch.

VI. Phân biệt hạch toán với kế toán

Hạch toán là gì và kế toán là gì? Điểm khác nhau giữa kế toán và hạch toán là gì? Đây là hai khái niệm khác nhau được sử dụng rộng rãi trong các nghiệp vụ kế toán của các tổ chức, doanh nghiệp. Trong đó:

  • Hạch toán là việc tính toán sổ sách dựa trên một phương thức cho trước bằng cách ghi vào những tài khoản quy định những chi phí phát sinh trong kỳ rồi lên bảng cân đối tài khoản.
  • Kế toán là việc thu thập, xử lý, kiểm tra, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế, tài chính dưới hình thức giá trị, hiện vật và thời gian lao động.

VII. KẾT LUẬN

Như vậy, chúng tôi và bạn vừa tìm hiểu về hạch toán là gì, các loại hình hạch toán là gì, đặc điểm của kế toán hạch toán là gì và điểm phân biệt giữa kế toán và hạch toán là gì. Qua bài viết này, chúng tôi hy vọng cung cấp cho bạn đầy đủ thông tin cơ bản để bạn hiểu được hạch toán là gì và áp dụng vào những công việc kế toán hàng ngày. Chúc bạn thành công.