Hạt mắc khén được biết đến như món quà quý của núi rừng Tây Bắc ban tặng cho con người. Mùi thơm quyến rũ, được gọi là hạt tiêu rừng, coi là nữ hoàng gia vị Tây Bắc. Trong bài viết dưới đây của 123job, chúng ta cùng tìm hiểu hạt mắc khén là gì nhé!

Đối với những ai đã từng đi du lịch Tây Bắc đều bị ấn tượng với ẩm thực nơi đây, đặc sản nơi đây không chỉ thơm ngon khó tả. Đó chính là hạt mắc khén hay má-khén, cây gia vị nổi tiếng của vùng miền núi Tây Bắc, Việt Nam. Vậy tác dụng của hạt mắc khén là gì? Hãy cùng tìm hiểu về hạt mắc khén là gì trong bài viết dưới đây nhé!

I. Hạt mắc khén là gì?

Mắc Khén hoặc Má Khén có tên khoa học là Zanthoxylum rhetsa, thuộc họ cam, người dân miền núi gọi là cóc hôi, hoàng mộc hôi. Mắc Khén là loại cây thân gỗ cao khoảng 8 – 10m, thân thẳng, có hoa nở ra thành từng chùm có mùi thơm từ tinh dầu của cây, từ từng chùm như vậy đến tháng 11 Dương lịch kết thành chùm quả và cũng là thời gian thu hoạch, quả sống có màu xanh đến lúc chín thì ngả vàng hồng tựa quả vải, hạt có màu đen.

Hạt mắc khén là cây gia vị ẩm thực của Tây Bắc, được xem như mà linh hồn của món ăn vùng Tây Bắc bởi người Thái thường dùng hạt vào hầu hết tất cả những món ăn và vị của hạt cũng là điểm nhấn góp phần tạo nên một nét riêng biệt cho đặc sản nơi đây. Hạt mắc khén giống mùi cam nhưng hương thoang thoảng hơn, dễ chịu hơn, khi ăn ban đầu sẽ không cảm nhận được vị gì, ít lâu sau mới bắt đầu hơi tê đầu lưỡi cùng mùi hương thơm đặc trưng.

Hạt mắc khén là gì?

Hạt mắc khén là gì?

Cách thu hoạch hạt mắc khén khá là đơn giản, do thân gai nên người dân thường dùng cây dài có vợt để quèo hái xuống. Hạt mắc khén đạt hương vị thơm ngon nhất khi còn tươi nhưng không bảo quản được lâu nên bắt buộc phải sơ chế sau khi thu hoạch.

Rang hoặc phơi khô được xem là những phương pháp sơ chế đúng cách và phổ biến nhất, với phơi khô thì chỉ cần phơi ở nơi râm mát hoặc treo lên gác bếp đến khi hạt khô lại là có thể dự trữ và sử dụng lâu dài. Ngược lại là cách rang hạt mắc khén lên cần cầu kì hơn chút là lấy lượng vừa đủ, rang nóng lên và đợi tầm 30 – 45 phút rồi đem giã nhỏ hay xay thành bột.

Xem thêm: Cajun là gì? Khám phá ẩm thực Cajun – Phép màu gia vị phương Tây

II. Công dụng của hạt mắc khén

Trong hạt mắc khén có chứa nhiều tinh dầu cùng với những thành phần quan trọng như alkaloid, b-pinen, d-terpinen, d-a-dihydrocarvol, d-a-phellandren, 4-terpinol, 4-caren, dl-carvotanacetone và chất kháng khuẩn. Với nhiều chất dinh dưỡng cũng như một hương vị cay nhẹ và thơm nồng đặc trưng, hạt mắc khén được sử dụng làm cây gia vị, thuốc.

Làm gia vị: Công dụng làm nên “tên tuổi” của hạt mắc khén, tác dụng của hạt mắc khén có thể nêm vào nhiều món ăn khác nhau. Với một hương vị riêng biệt đặc trưng, mọi món ăn có sự góp mặt của hạt mắc khén như được nâng tầm lên gấp bội lần nhưng không nên cho quá nhiều mắc khén bởi sẽ làm món ăn có vị đắng, khó ăn.

Chỉ nêm một chút vào món ăn, nếu thấy chưa đủ thì hãy nêm thêm một ít vào nước chấm nhé. Dưới đây là một vài cách chế biến sử dụng hạt mắc khén thông dụng:

+ Món nướng: Thịt nướng mắc khén đứng đầu trong bảng danh sách các cách chế biến phải thử với hạt mắc khén. Cá hay thịt nướng mắc khén sẽ mang lại hương vị khác biệt rất riêng và rất ngon đến mức khó quên mà phải thử thêm hai ba lần nữa.

+ Món chiên: Dùng mắc khén làm gia vị ướp thịt cá trước khi mang chiên sẽ tạo ra vị cay the, thơm nồng mà không loại gia vị nào có thể sánh được.

+ Pha nước chấm: Pha một chút mắc khén vào nước mắm, đảm bảo chấm gì cũng thấy ngon, đặc biệt hơn là khi kết hợp với thịt cá đã qua nướng hoặc chiên như ở trên.

+ Làm chẳm chéo: Sử dụng mắc khén để làm chẳm chéo – loại nước chấm thể hiện sự tinh túy trong món ăn của người dân Tây Bắc.

+ Tấm ướp làm khô: Thịt trâu bò khi làm khô chúng ta tẩm ướp thêm mắc khén sẽ tạo nên một vị thơm nồng đặc biệt và tạo nên sự đặc biệt của thịt khô vùng Tây Bắc khiến ai ăn cũng phải tấm tắc khen.

- Làm thuốc: Với vị ấm, cay the, người dân Tây Bắc còn tin dùng hạt mắc khén làm các bài thuốc dân gian chữa trị chứng đầy bụng, khó tiêu, hỗ trợ tiêu hóa và giảm đau nhức xương khớp. Ngoài ra còn rất nhiều bài thuốc dân gian hiệu quả khác có sự “góp mặt” của hạt mắc khén ở trong đó

- Ngâm rượu: Hạt mắc khén khô còn có thể dùng để ngâm rượu, dùng rượu như một loại thuốc xoa bóp giúp làm giảm những vết tụ máu, bầm tím, đau nhức hệ xương khớp.

Xem thêm: Teppanyaki là gì? Khám phá nghệ thuật ẩm thực người Nhật

III. Cách sử dụng hạt mắc khén

Người dân tộc ở vùng Tây Bắc sử dụng hạt mắc khén trong hầu hết các món ăn, món nướng, nó cũng chính là cây gia vị giúp làm nên tên tuổi cho những đặc sản nổi tiếng khắp cả nước như thịt nướng mắc khén, thịt trâu gác bếp, chẳm chéo, pa pỉnh tộp, thịt bò gác bếp …

Mắc khén nơi rừng Tây Bắc rất được ưa chuộng vì mùi thơm rất hấp dẫn của nó, tạo nên hương vị đặc biệt khi thưởng thức các món ăn. Các món ăn được thêm mắc khén luôn có sức hấp dẫn khó tả, dễ gây “nghiện” với bất cứ thực khách nào có dịp thưởng thức qua loại gia vị đặc biệt này.

Hạt mắc khén bạn mua về đều ở dạng đã được phơi sấy khô. Tuy nhiên, không hẳn như vậy là có thể sử dụng được ngay mà bạn cần phải sơ chế như sau:

Lấy một lượng vừa đủ mắc khén dùng để sơ chế. Không nên lấy quá nhiều hạt hoặc làm 1 lần mà chỉ nên dùng đến đâu thì làm đến đấy là ngon nhất.

Chú ý rang đều mắc khén trên chảo, để lửa nhỏ. Sau khi rang nóng thì để tầm nửa tiếng đến 45 phút. Sau đó đem hạt giã nhỏ hoặc là xay thành bột (tốt nhất thì nên xay). Do tính đặc trưng của loại gia vị này có chứa tinh dầu vì thế nếu xay ngay sau khi rang (khi vẫn còn nóng) sẽ bị dính và bột xay ra không được mịn. Nếu không có máy xay thì bạn có thể tán nhỏ bằng cối xay tiêu gia đình. Bột mắc khén không cần thiết phải mịn quá, chỉ cần nhỏ như hạt tiêu là có thể sử dụng được.

Sản phẩm khi mua về chưa sử dụng hay bột đã qua sơ chế mà chưa dùng hết cần để vào trong lọ kín để đảm bảo chất lượng, không bị bay mùi. Có thể dùng chai nhựa hoay bất kỳ loại vỏ nào, miễn là có thể đậy kín. Chỉ cần để ở tủ bếp, không cần phải bảo quản trong tủ lạnh.

IV. Sơ chế, rang và xay hạt mắc khén như thế nào?

Thường nếu các bạn mua hạt mắc khén đã rang, xay, được đóng vào từng gói nhỏ thì chỉ việc sử dụng, nhưng ở đây, chúng tôi hướng dẫn các bạn chế biến hạt mắc khén khô và thô, tức là chưa qua xử lý gì cả, để làm thành cây gia vị độc nhất vô nhị của Tây Bắc.

Hạt mắc khén phải rang, rồi xay ra thành bột thì mới sử dụng được. Chú ý, không nên rang/xay quá nhiều, mỗi lần chỉ cần rang 1 ít, dùng hết rồi lại rang tiếp.

Sau khi đã rang xong, chúng ta không nên xay hoặc giã luôn. Mà hãy để nguyên như vậy trong vòng 30 đến 40 phút cho nguội hẳn rồi mới xay. Vì Mắc Khén nhiều tinh dầu, nếu ta xay ngay khi còn nóng sẽ bị dính, rất khó mịn.

Hoặc đơn giản nhất là dùng máy xay, nếu các bạn rang/xay nhiều! Thì nên dùng cối của máy xay sinh tố là nhàn nhất.

Cách bảo quản: Cho vào lọ thật kín để bảo quản, tốt nhất sử dụng các chai nước như chai Pepsi, Cocacola để đựng, vừa tiện lợi, mà lại kín. Không bị mất mùi!

Chú ý không bảo quản trong tủ lạnh, chỉ cần để ở nơi râm mát. 

Xem thêm: Giá trị dinh dưỡng, tác dụng của rau cải xoong đối với sức khỏe?

Tác dụng của hạt mắc khén là gì?

Tác dụng của hạt mắc khén là gì?

V. Một số gợi ý về món ăn ngon có thể kết hợp cùng mắc khén

1. Gà nướng mắc khén

Đây là một trong những món ẩm thực đặc trưng lâu đời của vùng miền Tây Bắc, chỉ với gà và tác dụng của hạt mắc khén, bạn đã có thể chế biến được món ăn ngon nức tiếng.

2. Thịt gác bếp

Như chúng ta đã biết, ở các tỉnh thành thuộc vùng phía Tây Bắc thường có một món thịt nướng mắc khén độc đáo rất nổi tiếng, đó chính là các món thịt khô như: thịt trâu gác bếp, thịt bò gác bếp, thịt lợn gác bếp…

Khi thưởng thức những món thịt nướng mắc khén này, chúng ta thường cảm nhận được bên cạnh phảng phất mùi khói bám trên bề mặt thịt, còn có mùi vị và hương thơm rất đặc biệt, tác dụng của hạt mắc khén chính là thứ góp phần tạo nên điều đặc biệt đó.

3. Thịt nướng Tây Bắc

Tây Bắc còn có các món thịt nướng mắc khén không những ăn rất ngon mà còn có mùi rất thơm. Đó là vì người dân tộc Thái nơi đây thường kết hợp với tác dụng của hạt mắc khén cùng những gia vị khác, ướp thật kỹ vào cá và thịt rồi đem nướng.

Tác dụng hạt mắc khén nướng cá và thịt không chỉ mang lại hương thơm đặc trưng mà còn giúp át đi mùi tanh khó chịu vốn có.

4. Làm chẩm chéo

Và đặc biệt là món chẩm chéo thơm ngon. Sử dụng mắc khén, muối rang khô, ớt khô bỏ hạt nướng giòn, rồi giã thành bột mịn xong trộn lẫn với nhau là bạn có thể làm được một món nước chấm chẳm chéo thơm lừng, vị chua nhẹ như ô mai mà còn phảng phất hương nồng tựa như hương quế.

Xem thêm: Decanter là gì? Cách chọn bình đựng rượu vang đúng chuẩn

VI. Kết luận

Trên đây là những kiến thức về hạt mắc khén là gì và tác dụng của hạt mắc khén là gì, một cây gia vị riêng biệt mà chỉ có ở Tây Bắc. Tuy ngon là thế nhưng vẫn có một vài lưu ý là không sử dụng hạt mắc khén với người bị táo bón, dễ nổi mụn vì có thể khiến tình trạng trở nên tệ hơn, cũng như không nên sử dụng mắc khén với lượng nhiều gây mất vị ngon của món ăn. Nếu có cơ hội bạn hãy thử món thịt nướng mắc khén, chắc chắn rằng bạn sẽ không bao giờ quên trải nghiệm ẩm thực tuyệt vời mà tác dụng của hạt mắc khén mang lại.