Nhượng quyền thương mại là gì? Các hình thức nhượng quyền phổ biến nhất

Nhượng quyền thương mại có phải lựa chọn tốt nhất cho những doanh nghiệp nhỏ khi mới hoạt động kinh doanh? Bạn đã biết những rủi ro và khó khăn khi tham gia nhượng quyền thương mại, tìm hiểu nhé!

Nhượng quyền thương mại - một phương thức kinh doanh đang phổ biến và được lựa chọn khi một thương hiệu muốn mở rộng thị trường kinh doanh của mình. Nhiều người cho rằng kinh doanh theo phương thức nhượng quyền kinh doanh khá an toàn và sau khi đầu tư thì chỉ cần ngồi không hưởng lợi, tuy nhiên, phương thức kinh doanh có thần thánh như mọi người nghĩ?

I. Khái niệm nhượng quyền thương mại

Nhượng quyền thương mại không còn là thuật ngữ quá mới mẻ trong quản trị kinh doanh. Nhượng quyền thương mại được hiểu là những hoạt động thương mại trong đó bên nhượng quyền cho phép và yêu cầu bên nhận nhượng quyền thực hiện những hoạt động mua bán hàng hóa hoặc cung ứng dịch vụ. 

Nhượng quyền thương mại là gì?

II. Vai trò của nhượng quyền thương mại

2.1 Vai trò đối với chính doanh nghiệp nhượng quyền

Phương thức nhượng quyền được sử dụng trong trường hợp doanh nghiệp muốn đầu tư vào một thị trường mới hoặc mở rộng thị trường mà gặp khó khăn về tài chính. Bên cạnh đó, khi tận dụng phương thức nhượng quyền thương mại sẽ góp phần giúp doanh nghiệp hạn chế chi phí, quản lý rủi ro khi mở rộng thị trường mới. Việc mở rộng thị trường trong và ngoài nước khá rủi ro nên không phải doanh nghiệp nào cũng dám trả giá cho việc này, đặc biệt đối với những doanh nghiệp F&B, họ thường chọn phương thức kinh doanh này để nhượng quyền cafe.

Nhượng quyền thương mại là một lựa chọn không tồi khi doanh nghiệp muốn phát triển kinh doanh, tuy nhiên bất cứ phương thức nào cũng sẽ có những rủi ro riêng. Với phương thức nhượng quyền thương mại thì doanh nghiệp sẽ khó có thể kiểm soát thông tin cũng như bảo vệ bí quyết kinh doanh khi mở rộng phạm vi kinh doanh.

Vai trò của nhương quyền thương mại

2.2 Vai trò đối với doanh nghiệp nhận quyền chuyển nhượng thương mại

Hiện nay, doanh nghiệp nhận nhượng quyền thương mại trên thế giới rất nhiều và họ hoạt động trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Phương thức chuyển nhượng thương mại sẽ phù hợp với những doanh nghiệp mới bắt đầu hoạt động kinh doanh, chưa có sản phẩm cũng như thương hiệu. Vậy nên phương thức này sẽ giúp cho những doanh nghiệp mới kinh doanh không mất quá nhiều thời gian trong việc xây dựng thương hiệu và thị trường. Doanh nghiệp nhận nhượng quyền thương mại sẽ được hưởng những lợi ích riêng như kế hoạch, bí quyết kinh doanh, sự hỗ trợ từ bên nhượng quyền. 

Với những doanh nghiệp nhận nhượng quyền thương mại thì kế hoạch tài chính đầu tư ban đầu chính là mối lo ngại. Sau khi nhận nhượng quyền từ bên nhượng quyền thì doanh nghiệp phải đầu tư cơ sở vật chất, nguyên vật liệu và phí nhượng quyền nên vốn đầu tư ban đầu không hề nhỏ. Bên cạnh đó, khi lựa chọn phương thức kinh doanh này thì doanh nghiệp phải tuân theo những quy tắc chung của toàn bộ hệ thống nhượng quyền thương mại của bên chuyển nhượng.

III. Các hình thức nhượng quyền thương mại phổ biến hiện nay

3.1 Nhượng quyền thương mại theo khu vực lãnh thổ

Nhượng quyền thương mại theo khu vực lãnh thổ được phân chia thành nhiều hình thức nhỏ khác:

Nhượng quyền thương mại trong nước: Hiện nay, nền kinh tế tại Việt Nam ngày càng phát triển và có ngày càng nhiều doanh nghiệp phát triển bền vững và lớn mạnh. Những doanh nghiệp Việt Nam hiện nay cũng đã lựa chọn hình thức này để mở rộng thị trường và phát triển kinh doanh. Tại Việt Nam, một số doanh nghiệp lớn kinh doanh F&B lựa chọn nhượng quyền cafe cho những doanh nghiệp mới mở hoặc chưa phát triển.

Hình thức nhượng quyền thương mại

Nhượng quyền thương mại từ nước ngoài vào Việt Nam: Phương thức nhượng quyền thương mại đang trở thành phương thức phổ biến được các doanh nghiệp nước ngoài lựa chọn để đưa sản phẩm của mình xâm nhập vào một thị trường mới. Việt Nam đang và đã trở thành một trong những điểm đến đầu tư của doanh nghiệp nước ngoài. Một số doanh nghiệp nước ngoài như Highland, KFC, Lotte,...cũng đang lựa chọn phương thức nhượng quyền thương mại để hoạt động và phát triển doanh nghiệp tại Việt Nam. 

Nhượng quyền thương mại từ Việt Nam ra nước ngoài: Một số thương hiệu Việt Nam đã đủ sức mạnh để nhượng quyền thương hiệu ra một số quốc gia trên thế giới. Ví dụ như Trung Nguyên hay Phở 24 đã phát triển và xâm nhập sang một số quốc gia như Nhật Bản,...

3.2 Nhượng quyền thương mại căn cứ theo tiêu chí kinh doanh

Nhượng quyền theo tiêu chí kinh doanh cũng được phân chia làm hai dạng:

Nhượng quyền phân phối sản phẩm: Khi lựa chọn nhượng quyền theo hình thức này thì bên nhượng quyền sẽ cho phép bên nhận nhượng quyền phân phối các sản phẩm cho bên nhượng quyền sản xuất hoặc những dịch vụ mà bên nhượng quyền đang cung ứng trong phạm vi và thời gian nhất định. Người nhận nhượng quyền sẽ chỉ được sử dụng nhãn hiệu, biểu tượng, logo trong các hoạt động kinh doanh, quảng bá sản phẩm. 

Nhượng quyền công thức kinh doanh: Hiện nay thì đây là một trong những phương thức nhượng quyền thương mại phổ biến hay còn được gọi là nhượng quyền kinh doanh. Theo hình thức này thì bên nhượng quyền không chỉ bàn giao sản phẩm mà họ sẽ cung cấp cho bên nhận nhượng quyền kỹ thuật, công thức điều hành và quản lý doanh nghiệp, đặc biệt cần thiết với những doanh nghiệp nhượng quyền cafe.

Nhượng quyền kinh doanh theo tiêu chí 

3.3 Nhượng quyền thương mại theo mục tiêu phát triển hoạt động kinh doanh

Franchise độc quyền: Phương thức này là phương thức nhượng quyền thương mại phổ biến nhất khi doanh nghiệp muốn mở rộng thị trường kinh doanh sang nước ngoài. Sẽ chỉ có một số đối tác nhất định tại quốc gia muốn đầu tư được chủ thương hiệu chọn để làm đối tác mua franchise độc quyền về kinh doanh và các sản phẩm, dịch vụ của thương hiệu. Đối tượng nhận nhượng quyền có thể là cá nhân, tổ chức trong phạm vi được độc quyền kinh doanh. Những cá nhân, tổ chức này phải chi trả khoản phí franchise khi muốn nhận nhượng quyền độc quyền từ thương hiệu. Những cá nhân, tổ chức này sẽ được quyền bán franchise cho bất kỳ cá nhân hay tổ chức khác trong phạm vi khu vực được kiểm soát. 

Franchise vùng: Khi lựa chọn phương thức này thì người nhận nhượng quyền từ chủ thương hiệu sẽ được bán lại cho người mua franchise nhỏ lẻ trong vùng kèm theo một số điều kiện đã thỏa thuận với bên nhượng quyền, nhượng quyền cafe thường được thực hiện theo hình thức này. 

Franchise phát triển theo khu vực: Hình thức franchise này chỉ được áp dụng theo khu vực nhất định giúp cho bên nhận nhượng quyền được phép nhận nhượng quyền độc quyền về thương hiệu trong phạm vi và thời gian nhất định được quy định trong hợp đồng. Nhưng khác với master franchise, hình thức này không cho phép bên nhận nhượng quyền thực hiện bán franchise lại cho bất cứ tổ chức hay cá nhân nào khác. 

Franchise riêng lẻ: Chủ thương hiệu sẽ là người trực tiếp làm việc và kiểm tra từng doanh nghiệp nhận nhượng quyền. Bên nhận nhượng quyền sẽ phải chi trả phí nhượng quyền nhưng trong trường hợp này, bên nhượng quyền sẽ không phải chia loại phí này cho bất cứ bên kinh doanh trung gian nào. Hình thức nhượng quyền thương mại sẽ được áp dụng cho từng đối tượng ở nước ngoài và chỉ thích hợp với những quốc gia cùng nằm trong một khu vực nhất định.

IV. Điều kiện được nhượng quyền thương mại

Để kinh doanh theo hình thức nhượng quyền thương mại và được phép nhận nhượng quyền thương hiệu từ những doanh nghiệp khác thì doanh nghiệp phải đạt một số điều kiện cơ bản:

Doanh nghiệp nhận nhượng quyền sẽ phải hoạt động kinh doanh ít nhất 1 năm -  tức bên nhận nhượng quyền sơ cấp phải kinh doanh nhượng quyền thương mại ít nhất 1 năm trước khi tiến hành cấp lại quyền thương mại.

Bên cạnh đó, giấy phép đăng ký hoạt động nhượng quyền thương mại cũng là một loại tài liệu cần thiết. 

Yếu tố hàng hóa, dịch vụ cũng cần được quan tâm không kém vì nếu hàng hóa, dịch vụ thuộc đối tượng hàng cấm kinh doanh thì doanh nghiệp sẽ không được nhận phép kinh doanh mặt hàng này tại quốc gia đó. Hoặc nếu sản phẩm, dịch vụ nằm trong danh sách sản phẩm hạn chế kinh doanh thì doanh nghiệp phải được các cơ quan quản lý ngành cấp giấy phép kinh doanh hoặc những tài liệu có giá trị tương đương để đủ điều kiện kinh doanh.

Thủ tục để kinh doanh nhượng quyền thương mại

V. Cách thực hiện nhượng quyền

Để doanh nghiệp của bạn có thể nhận nhượng quyền từ những doanh nghiệp nước ngoài hay những doanh nghiệp lớn muốn nhượng quyền thương mại thì bạn có thể bắt đầu từ những bước sau:

Bước 1: Hãy xác định doanh nghiệp là ai trong mối quan hệ này:

Nếu bạn là doanh nghiệp nước ngoài muốn mở rộng kinh doanh thì trước tiên bạn phải được phép kinh doanh sản phẩm, thương hiệu mà mình sở hữu, sau đó tổ chức của bạn cũng phải thực hiện đầy đủ các thủ tục về giấy phép hoạt động kinh doanh nhượng quyền thương mại. 

Nếu bạn là hộ kinh doanh muốn nhận nhượng quyền thương mại từ công ty nước ngoài, đồng thời nhượng quyền lại cho bên thứ cấp thì giấy phép và các thủ tục đăng ký hoạt động nhượng quyền cũng là những tài liệu bắt buộc. 

Còn nếu bạn là tổ chức sở hữu thương hiệu và muốn mở rộng thị trường thông qua phương thức nhượng quyền thương mại thì cũng phải làm thủ tục thông báo với cơ quan có thẩm quyền.

Thực hiện nhượng quyền cafe 

Bước 2: Chuẩn bị các tài liệu, hồ sơ liên quan: 

• Phương án kinh doanh hay những tài liệu nội bộ có thể hiện những thông tin như hàng hóa kinh doanh, lĩnh vực dịch vụ kinh doanh, bí quyết, phương án kinh doanh hay nhân sự và biểu tượng kinh doanh,...
• Một số hồ sơ pháp lý để đảm bảo hoạt động kinh doanh của tổ chức hợp pháp như giấy phép kinh doanh, văn bằng bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ để bảo vệ thương hiệu của mình.
• Dự thảo phương án quản lý hệ thống và hoạt động nhượng quyền thương mại cũng như phí franchise. 
• Một số giấy tờ cũng như phần mềm quản lý khác cần để phục vụ cho hoạt động nhượng quyền diễn ra thuận lợi. 

Bước 3: Thực hiện thủ tục pháp lý:

Nếu là một trong những trường hợp đăng ký như trên thì bạn phải thực hiện quy trình thông báo và thực hiện một số mẫu báo cáo cần thiết có niêm yết tại Sở Công Thương các tỉnh. 

VI. Bên đi nhượng quyền

6.1 Quyền của thương nhân nhượng quyền

Thương nhân nhượng quyền sẽ được nhận phí nhượng quyền từ bên nhận nhượng quyền. Ngoài ra, bên nhượng quyền có quyền giám sát và kiểm tra định kỳ các hoạt động kinh doanh và đảm bảo sự thống nhất trong toàn hệ thống nhượng quyền thương mại. Chất lượng sẽ là yếu tố mà bên nhượng quyền quan tâm trong quá trình xây dựng thương hiệu, nó ảnh hưởng trực tiếp đến hình ảnh của thương hiệu.

6.2 Nghĩa vụ của thương nhân nhượng quyền

Khi đã quyết định mở rộng kinh doanh theo hình thức nhượng quyền thương mại thì doanh nghiệp phải cung cấp những tài liệu nhằm hướng dẫn cho bên nhận nhượng quyền về cách thức hoạt động kinh doanh. Sau đó, bên nhượng quyền sẽ phải đào tạo và cung cấp kỹ thuật cho bên nhận nhượng quyền để điều hành hoạt động theo hệ thống. Đảm bảo quyền sở hữu trí tuệ với thương hiệu và những sản phẩm mà doanh nghiệp đang kinh doanh. 

Bên nhận nhượng quyền và Bên nhượng quyền thương mại

VII. Bên nhận nhượng quyền

7.1 Quyền của thương nhân nhận quyền

Khi đã nhận nhượng quyền, tùy vào hình thức nhượng quyền thương mại mà bên nhận nhượng quyền có quyền yêu cầu bên nhượng quyền cung cấp đủ những kỹ thuật liên quan đến hệ thống nhượng quyền thương mại. Nếu như trong quá trình nhận nhượng quyền, doanh nghiệp cảm thấy có sự không công bằng giữa các cửa hàng trong hệ thống thì bên nhận nhượng quyền cũng sẽ được quyền yêu cầu đòi quyền lợi từ bên nhượng quyền. 

7.2 Nghĩa vụ của thương nhân nhận quyền

Doanh nghiệp muốn thực hiện nhượng quyền thương mại thì phí nhượng quyền là nghĩa vụ đầu tiên phải thực hiện với bên nhượng quyền. Sau khi chi trả phí franchise thì doanh nghiệp phải đầu tư cơ sở vật chất,  nguyên vật liệu và tiếp nhận quyền và nghĩa vụ để chuyển giao. Khi đi vào hoạt động kinh doanh thì bên nhận nhượng quyền cũng sẽ phải chấp nhận bị kiểm soát, giám sát từ bên nhượng quyền. 

Bên cạnh đó, khi đã nhận nhượng quyền thì doanh nghiệp phải giữ bí mật tuyệt đối về những thông tin cũng như bí quyết kinh doanh của bên nhượng quyền kể cả khi hợp đồng nhượng quyền thương mại kết thúc. Và bên nhận nhượng quyền cũng không được phép nhượng quyền thương hiệu lại cho bất cứ tổ chức hay doanh nghiệp nào khác mà chưa có sự cho phép của bên nhượng quyền. 

VIII. Kết

Dù lựa chọn phương thức kinh doanh này thì doanh nghiệp cũng nên tìm hiểu rõ ràng về những phương thức kinh doanh hiện có. Dù nhượng quyền thương mại là một trong những cơ hội phát triển kinh doanh cho những doanh nghiệp nhỏ chưa có chỗ đứng trên thị trường nhưng không phải doanh nghiệp nào cũng sẽ đủ nguồn vốn. Vậy nên hãy cân nhắc thật kỹ nếu doanh nghiệp của bạn chọn nhượng quyền thương mại để phát triển.